आदित्य-L1 च्या स्थानाबाबत खालील विधाने विचारात घ्या:

विधान I: हे यान सूर्य-पृथ्वी प्रणालीच्या लॅंग्रेज बिंदू 1 (L1) च्या आजूबाजूला एका प्रभामंडल कक्षेत ठेवले जाईल, जे पृथ्वीपासून सुमारे 1.5 दशलक्ष किमी अंतरावर आहे.

विधान II: L1 वर, सूर्य आणि पृथ्वीचे गुरुत्वाकर्षण बल एका लहान वस्तूला त्यांच्यासोबत हलविण्यासाठी आवश्यक असलेल्या अभिकेंद्र बलाला अचूकपणे समतुल्य आहे. यामुळे सूर्याचे अडथळ्याशिवाय निरीक्षण करणे शक्य होते.

वरील विधानांच्या संदर्भात खालीलपैकी कोणते योग्य आहे?

• भारतीय खगोलभौतिकी संस्थेतील शास्त्रज्ञांनी अलीकडेच आदित्य-L1 मोहिमेवरील दृश्य उत्सर्जन रेषा कोरोनाग्राफ (VELC) वापरून सूर्यापासून फ्लेअरलेस कोरोनल मास इजेक्शनचे (CME) निरीक्षण केल्याचे वृत्त दिले आहे.

Key Points

• आदित्य-L1 पृथ्वीपासून 1.5 दशलक्ष किमी अंतरावर L1 वर ठेवले आहे, जिथे सूर्य व पृथ्वीचे गुरुत्व बल यांचा समतोल आहेत.
  • हे यान L1 च्या आजूबाजूला प्रभामंडल कक्षेत फिरते, ज्यामुळे ते पृथ्वी-सूर्य प्रणालीशी जुळवून ठेवले जाते.
  • म्हणून, विधान I योग्य आहे.
• L1 वरील सूर्य आणि पृथ्वीचे गुरुत्व बल यानाला त्याचे स्थान राखण्यासाठी आवश्यक असलेल्या अभिकेंद्र बलाइतके अचूकपणे समतुल्य आहे, ज्यामुळे इंधनाचा वापर कमी होतो.
  • जे हे सुनिश्चित करते की, आदित्य-L1 सूर्याचे सतत निरीक्षण करू शकतो, ज्यात पृथ्वीची सावली किंवा वातावरणामुळे अडथळा येत नाही.
  • म्हणून, विधान II योग्य असून ते विधान I चे स्पष्टीकरण देते.

Additional Information

• लॅंग्रेज बिंदू (L1-L5) ही अशी स्थाने आहेत, जिथे दोन्ही खगोलीय पिंडांच्या (सूर्य व पृथ्वी) गुरुत्व बलांमुळे यानांसाठी स्थिर कक्षा तयार होतात.
• L1 सूर्य निरीक्षणासाठी आदर्श आहे, तर L2 त्याच्या सावलीच्या वातावरणामुळे JWST सारख्या खोल अंतराळ दुर्बिणींसाठी वापरला जातो.