एका वर्गात, विद्यार्थी अभ्यासक्रमाचा अनुभव घेत आहेत आणि संवाद साधत आहेत आणि सर्व विद्यार्थी त्यांच्या स्वतःच्या शिकण्यात भाग घेण्याची संधी घेत आहेत. ते माहितीचा संबंध पूर्वीच्या अनुभवांशी जोडत आहेत, अशा प्रकारे नवीन ज्ञानाशी जोडलेले आहेत. वर नमूद केलेल्या घटनेचे श्रेय कोणत्या प्रकारच्या शिक्षणाला दिले जाऊ शकते?

जॉन ड्यूई हे आधुनिक काळातील सर्वात प्रभावशाली शैक्षणिक विचारवंतांपैकी एक आहेत. त्यांच्या शैक्षणिक तत्त्वज्ञानाला व्यावहारिकता, प्रयोगवाद, कार्यवाद, वाद्यवाद, कार्यवाद, व्यावहारिकता आणि प्रगतीवाद असे संबोधले जाते.

• ड्यूई यांनी 'प्रगतीशील शिक्षण' ची संकल्पना मांडली आहे जी यावर जोर देते की शिक्षण 'हस्त-गतिविधी' पध्दतीने घडते त्यामुळे विद्यार्थ्यांनी त्यांच्या वातावरणाशी जुळवून घेण्यासाठी आणि शिकण्यासाठी संवाद साधला पाहिजे.
• वर्गात शिक्षण कसे असावे याबद्दल ड्यूईची विशिष्ट कल्पना होती. अभ्यासक्रमाला दिल्या जाणाऱ्या अवाजवी महत्त्वामुळे विद्यार्थी संपूर्ण शिकण्याच्या प्रक्रियेत निष्क्रिय होतो, अशी टीका त्यांनी केली.

Key Pointsप्रगतीशील शिक्षण:

• प्रगतीशील शिक्षणामध्ये, विद्यार्थी अशा वातावरणात भरभराट करतात जिथे त्यांना अभ्यासक्रमाचा अनुभव घेण्याची आणि संवाद साधण्याची परवानगी असते आणि सर्व विद्यार्थी त्यांच्या स्वतःच्या शिक्षणात भाग घेण्याची संधी घेतात.
• विषयवस्तु अशा प्रकारे सादर केली जाते ज्यामुळे विद्यार्थ्याला माहितीचा पूर्वीच्या अनुभवांशी संबंध जोडता येतो, त्यामुळे या नवीन ज्ञानाशी संबंध अधिक दृढ होतो.
• विद्यार्थ्याच्या आवडीनिवडी आणि अनुभव विचारात घेऊन ज्ञान वितरीत करताना संतुलन साधणारी ही एक शैक्षणिक रचना आहे .
• प्रगतीशील शिक्षण ही सतत समायोजनाची प्रक्रिया असते, ज्याचे उद्दिष्ट प्रत्येक टप्प्यावर वाढीची जास्त क्षमता असते. त्यांनी शिक्षणाचे महत्त्व केवळ विषयवस्तुचे ज्ञान मिळवण्याचे ठिकाण नाही, तर कसे जगायचे हे शिकण्याचे ठिकाण म्हणूनही मांडले.
• शिकण्याच्या या पद्धतीमध्ये मुलाचा अनुभव मध्यवर्ती स्थान व्यापतो; ‘सर्व शिक्षण हे कृतींचे परिणाम किंवा फळ म्हणून आले पाहिजे’, मूल विविध उपक्रमांमध्ये सहभागी होऊन शिकते.

त्यामुळे वर उल्लेख केलेल्या घटनेचे श्रेय प्रगतीशील शिक्षणाला दिले जाऊ शकते असा निष्कर्ष काढता येतो.

Additional Information

• सर्वसमावेशक शिक्षणाचा अर्थ शाळेतील सर्व मुलांसाठी शिक्षण आहे कारण ते सर्व मुलांचा शिक्षण प्रणालीमध्ये समावेश करणे, त्यांच्यातील फरक आणि अपंगत्वाकडे दुर्लक्ष करते.
• एकात्मिक शिक्षण: हे मुख्य प्रवाहातील शाळांमध्ये अपंग मुलांना स्थान देण्यावर भर देते. शालेय प्रणाली कठोर राहते आणि परिणामी, खूप कमी अपंग मुले अशा कठोर प्रणालीच्या मागण्यांना तोंड देऊ शकतात.
• विशेष शिक्षण: हे अपंग विद्यार्थ्यांसाठी किंवा भेटवस्तू आणि प्रतिभा असलेल्या विद्यार्थ्यांसाठी तयार केलेले निर्देश आहे, ज्यांना विशेष शिकण्याची आवश्यकता देखील आहे. यापैकी काही विद्यार्थ्यांना औपचारिक संस्थांमध्ये अडचणी येतात म्हणून त्यांना त्यांच्या वर्गात काम करण्यासाठी विशेष शिक्षण तरतुदींची आवश्यकता असते.