खालीलपैकी कोणती संस्था मुख्यत: शिक्षकांच्या शिक्षण धोरण-निर्धारण आणि गुणवत्ता नियंत्रण पैलूंशी संबंधित आहे?

(i) CBSE

(ii) ICSSR

(iii) NCERT

(iv) SCERT

(v) NCTE

खाली दिलेल्या पर्यायामधून योग्य उत्तर निवडा:

राष्ट्रीय शैक्षणिक संशोधन आणि प्रशिक्षण परिषद (NCERT):

• ही एक स्वायत्त संस्था आहे जी भारत सरकारने 1961 मध्ये शालेय शिक्षणातील गुणात्मक सुधारणेसाठी केंद्र आणि राज्य सरकारांना धोरणे आणि कार्यक्रमांवर मदत आणि सल्ला देण्यासाठी स्थापन केली आहे.
• NCERT आणि त्याच्या घटक एककांची प्रमुख उद्दिष्टे ही आहेत:
  • शालेय शिक्षणाशी संबंधित क्षेत्रात संशोधन करणे, प्रोत्साहन देणे आणि समन्वय साधणे;
  • नमुना पाठ्यपुस्तके, पूरक साहित्य, वृत्तपत्रे, नियतकालिके तयार करणे आणि प्रकाशित करणे आणि शैक्षणिक संच, मल्टीमीडिया डिजिटल साहित्य इ. विकसित करणे.
  • शिक्षकांचे सेवापूर्व आणि सेवा-पूर्व प्रशिक्षण आयोजित करणे;
  • नाविन्यपूर्ण शैक्षणिक तंत्रे आणि पद्धतींचा विकास आणि प्रसार;
  • राज्य शैक्षणिक विभाग, विद्यापीठे, स्वयंसेवी संस्था आणि इतर शैक्षणिक संस्थांशी सहयोग आणि नेटवर्क;
  • शालेय शिक्षणाशी संबंधित बाबींमध्ये कल्पना आणि माहितीसाठी समाशोधन गृह म्हणून काम करणे,
  • प्राथमिक शिक्षणाच्या सार्वत्रिकीकरणाची उद्दिष्टे साध्य करण्यासाठी नोडल एजन्सी म्हणून काम करणे.

राज्य शैक्षणिक संशोधन आणि प्रशिक्षण परिषद (SCERT): 

• ही एक स्वायत्त संस्था आहे, ज्याची स्थापना 1988 मध्ये शालेय शिक्षणाच्या गुणवत्तेत सर्वांगीण सुधारणा करण्यासाठी शिक्षण संचालनालय आणि MCD आणि NDMC आणि कॅन्टोन्मेंट बोर्डाच्या शिक्षण विभागांना शैक्षणिक संसाधन सहाय्य प्रदान करते.
• मनोवृत्ती सुधारणे, ज्ञानाचा वाढीव उपयोग आणि शिक्षकांचे अध्यापन कौशल्य वाढवून शालेय शिक्षणाचा दर्जा वाढवणे हे त्याचे ध्येय आहे.
• भारतातील शिक्षक शिक्षणाच्या क्षेत्रात संसाधने, संशोधन, शैक्षणिक तंत्रज्ञान आणि कौशल्य विकासाची प्रमुख संस्था बनण्याची त्याची दृष्टी आहे.

​राष्ट्रीय शिक्षक शिक्षण परिषद (NCTE)​:

• राष्ट्रीय शिक्षक शिक्षण परिषद (NCTE) ही वैधानिक संस्था म्हणून 17 ऑगस्ट 1995 रोजी राष्ट्रीय शिक्षक शिक्षण परिषद अधिनियम, 1993 च्या अनुषंगाने अस्तित्वात आली.
• NCTE चे मुख्य उद्दिष्ट देशभरातील शिक्षक शिक्षण व्यवस्थेचा नियोजित आणि समन्वित विकास साधणे, शिक्षक शिक्षण प्रणालीतील निकष आणि मानकांचे नियमन आणि योग्य देखभाल करणे आणि त्यांच्याशी संबंधित बाबींसाठी आहे. 
• यामध्ये शिक्षक शिक्षण कार्यक्रमांचा संपूर्ण भाग समाविष्ट आहे ज्यामध्ये व्यक्तींना पूर्व-प्राथमिक, प्राथमिक, माध्यमिक आणि वरिष्ठ माध्यमिक टप्प्यांवर शाळांमध्ये शिकवण्यासाठी सुसज्ज करण्यासाठी संशोधन आणि प्रशिक्षण आणि अनौपचारिक शिक्षण, अर्धवेळ शिक्षण, प्रौढ शिक्षण, आणि अंतर (पत्रव्यवहार) शिक्षण अभ्यासक्रम.

Additional Information

केंद्रीय माध्यमिक शिक्षण मंडळ (CBSE): CBSE ची मुख्य उद्दिष्टे ही आहेत: 

• गुणवत्तेशी तडजोड न करता सर्व मुलांना तणावमुक्त, बाल-केंद्रित आणि सर्वांगीण शिक्षण देण्यासाठी शैक्षणिक क्रियाकलापांसाठी योग्य दृष्टिकोन परिभाषित करणे.

• विविध भागधारकांकडून अभिप्राय गोळा करून शैक्षणिक क्रियाकलापांच्या गुणवत्तेचे विश्लेषण आणि परीक्षण करणे

• गुणवत्ता समस्यांसह विविध शैक्षणिक उपक्रमांच्या अंमलबजावणीसाठी मानदंड विकसित करणे.

• मानसिक, अध्यापनशास्त्रीय आणि सामाजिक तत्त्वांशी सुसंगत शैक्षणिक उत्कृष्टता प्राप्त करण्यासाठी पद्धती अनुकूलित आणि नाविन्यपूर्ण करणे.

• शिक्षक आणि विद्यार्थी-अनुकूल मार्गाने विद्यार्थ्यांच्या प्रगतीचे दस्तऐवजीकरण करण्यासाठी शाळांना प्रोत्साहित करणे

• राष्ट्रीय उद्दिष्टांशी सुसंगत शालेय शिक्षणात दर्जेदार मापदंड साध्य करण्यासाठी योजना प्रस्तावित करणे

• शिक्षकांची व्यावसायिक क्षमता अद्ययावत करण्यासाठी विविध क्षमता निर्माण आणि सक्षमीकरण कार्यक्रम आयोजित करणे

• दहावी आणि बारावीच्या अभ्यासक्रमाच्या शेवटी परीक्षांच्या अटी विहित करणे आणि सार्वजनिक परीक्षा आयोजित करणे. संलग्न शाळांच्या यशस्वी उमेदवारांना पात्रता प्रमाणपत्रे प्रदान करणे.

• ज्या विद्यार्थ्यांचे पालक हस्तांतरणीय नोकऱ्यांमध्ये कार्यरत होते त्यांच्या शैक्षणिक गरजा पूर्ण करणे

• परीक्षांच्या सूचनांचा अभ्यासक्रम लिहून अद्ययावत करणे

• परीक्षेच्या उद्देशाने संलग्न संस्थांना आणि देशाचा शैक्षणिक दर्जा उंचावणे.

भारतीय सामाजिक विज्ञान संशोधन परिषद (ICSSR):

• भारतीय सामाजिक विज्ञान संशोधन परिषदेची (ICSSR) स्थापना सन 1969 मध्ये भारत सरकारने देशातील सामाजिक विज्ञानातील संशोधनाला चालना देण्यासाठी केली होती.
• ICSSR भारतातील सामाजिक विज्ञानातील संशोधनाला चालना देण्यासाठी प्रकल्प, फेलोशिप, आंतरराष्ट्रीय सहयोग, क्षमता बांधणी, सर्वेक्षण, प्रकाशन इत्यादींसाठी अनुदान देते.
• ICSSR चे दस्तऐवजीकरण केंद्र - राष्ट्रीय सामाजिक विज्ञान दस्तऐवजीकरण केंद्र (NASSDOC) - सामाजिक विज्ञानातील संशोधकांना लायब्ररी आणि माहिती सहाय्य सेवा प्रदान करते.
• ICSSR ने भारतातील सामाजिक विज्ञान समुदायामध्ये डेटाची देवाणघेवाण आणि पुनर्वापर करून शक्तिशाली संशोधन वातावरणाला प्रोत्साहन देण्यासाठी राष्ट्रीय डेटा सेवा म्हणून काम करण्यासाठी ICSSR डेटा सेवा विकसित केली आहे.