सिद्ध शब्द MCQ Quiz in বাংলা - Objective Question with Answer for सिद्ध शब्द - বিনামূল্যে ডাউনলোড করুন [PDF]

उत्तर - गारगार हा अभ्यस्त शब्द आहे. गारगार हा शब्द पूर्णाभ्यस्त या उपप्रकारात मोडतो. अभ्यस्त शब्द हा साधित शब्दाचा उपप्रकार आहे.

गार या एकाच शब्दाची पुनरावृत्ती होऊन गारगार हा अभ्यस्त शब्द तयार झाला आहे.

अभ्यस्त शब्द - एकाच शब्दाची किंवा अक्षरांची पुनरावृत्ती होते अशा शब्दाला अभ्यस्त शब्द म्हणतात.

अभ्यस्त शब्दाचे खालील तीन प्रकार पडतात.

1. पूर्णाभ्यस्त - एक पूर्ण शब्द जेव्हा पुन्हा येऊन जोडशब्द तयार होतो त्याला पूर्णाभ्यस्त शब्द म्हणतात. उदा. हळहळ, बडबड
2. अंशाभ्यस्त - जेव्हा पूर्ण शब्द पुन्हा जशाच्या तसा न येता एखादे अक्षर बदलून येते आणि अर्थात बदलून आलेल्या शब्दाला वेगळा अर्थ नसतो त्या जोडशब्दाला अंशाभ्यस्त शब्द म्हणतात. उदा. गडबड, आरपार, लटपट
3. अनुकरणवाचक - ज्या शब्दात एखाद्या ध्वनिवाचक शब्दाची पुनरावृत्ती झालेली असते अशा शब्दाला अनुकरणवाचक शब्द म्हणतात. उदा. पिरपिर, टिकटिक

Important Points​शब्दसिद्धी - शब्द कसा तयार झाला आहे, म्हणजे सिद्ध कसा झाला आहे यालाच शब्दसिद्धी असे म्हणतात.

सिद्ध शब्द - भाषेत जे शब्द मुळात धातू असतात त्यांना सिद्ध शब्द असे म्हणतात.

सिद्ध शब्दांचे तीन प्रकार पडतात.

1. तत्सम  
2. तद्भव 
3. देशी

तत्सम शब्द - जे संस्कृत शब्द मराठी भाषेत जसेच्या तसे काहीही बदल न होता आले आहेत त्यांना तत्सम शब्द असे म्हणतात. उदा. कार्य, देवर्षि, दंड, ग्रंथ

तद्भव शब्द - जे शब्द संस्कृत मधून मराठीमध्ये येतांना त्यांच्या मूळ रूपात काही बदल होतो त्या शब्दांना तद्भव शब्द असे म्हणतात. उदा. काम, पाणी, फुल, चाक

देशी शब्द - महाराष्ट्रातील मूळ रहिवाशांच्या बोलीभाषेमधील वापरल्या जाणार्‍या शब्दांना देशी शब्द असे म्हणतात. उदा. मुलगा, गार, मळकट, ओटा  

परभाषीय शब्द - संस्कृत व्यतिरिक्त इतर भाषांमधून मराठीत आलेल्या शब्दांना परभाषीय शब्द असे म्हणतात.

साधित शब्द - सिद्ध शब्दाला उपसर्ग किंवा प्रत्यय जोडल्यास तयार होणाऱ्या शब्दाला साधित शब्द म्हणतात.

साधित शब्दाचे चार प्रकार पडतात.

1. उपसर्गघटित शब्द - शब्दाच्या पूर्वी जी अक्षरे जोडली जातात त्यांना उपसर्ग म्हणतात व तयार होणाऱ्या शब्दाला उपसर्गघटित शब्द म्हणतात.
2. प्रत्ययघटित शब्द - शब्दाच्या किंवा धातूच्या शेवटी जी एक किंवा अधिक अक्षरे जोडली जातात त्यांना प्रत्यय म्हणतात व तयार होणाऱ्या शब्दाला प्रत्ययघटित शब्द म्हणतात.    
3. अभ्यस्त शब्द - एकाच शब्दाची किंवा अक्षरांची पुनरावृत्ती होते अशा शब्दाला अभ्यस्त शब्द म्हणतात.
4. सामासिक शब्द - दोन किंवा अधिक शब्द परस्पर संबधामुळे एकत्र घेऊन बनलेल्या शब्दाला सामासिक शब्द म्हणतात.

​परभाषीय शब्द - संस्कृतव्यतिरिक्त इतर भाषांमधूनही मराठीत शब्द आलेले आढळतात.

मुदत हा शब्द अरबी या भाषेतून आलेला आहे.

शब्दसिद्धी:
आपल्या भाषेतील मूलशब्द कोणते, कोणते शब्द आपण इतर भाषांतून जसेच्या तसे घेतले, काहीत बदल कोणता केला व शब्द कसा बनविला हे पाहणे मनोरंजक तसेच महत्वपूर्ण आहे. शब्द कसा बनतो, म्हणजेच सिद्ध होतो याला शब्दसिद्धी असे म्हणतात.

त्याचे काही प्रकार आहेत, ते पुढील प्रमाणे-

1. तत्सम शब्द
2. तद्भव शब्द
3. देशी किंवा देशज
4. परभाषीय शब्द

Important Pointsतत्सम शब्द- संस्कृत भाषेतले शब्द जसेच्या तसे मराठी भाषेत आले आहेत त्यांना तत्सम शब्द म्हणतात.

प्रस्तुत तक्त्यावरून आपल्या लक्षात येईल की, समर्थन हा शब्द संस्कृतमधून जसाच्या तसा मराठी भाषेत येऊन रूढ झाला आहे.

प्रस्तुत पर्यायांपैकी केवळ समर्थन हा शब्द तत्सम आहे आणि इतर बाकी सर्व पर्याय हे तद्भव शब्द आहेत.

उत्तर - विसंगत हा उपसर्गघटित शब्द आहे.

विसंगत या शब्दात वि हा संस्कृत उपसर्ग लागला आहे.

उपसर्गघटित शब्द - शब्दाच्या पूर्वी जी अक्षरे जोडली जातात त्यांना उपसर्ग म्हणतात व तयार होणाऱ्या शब्दाला उपसर्गघटित शब्द म्हणतात.

आमरण, अनुरूप, अपशकुन, अतिलोभ, परिवार या शब्दांमध्ये अनुक्रमे आ, अनु, अप, अति, परि हे संस्कृत भाषेतील उपसर्ग लागले आहेत.

Important Pointsशब्दसिद्धी - शब्द कसा तयार झाला आहे, म्हणजे सिद्ध कसा झाला आहे यालाच शब्दसिद्धी असे म्हणतात.

सिद्ध शब्द - भाषेत जे शब्द मुळात धातू असतात त्यांना सिद्ध शब्द असे म्हणतात.

सिद्ध शब्दांचे तीन प्रकार पडतात.

1. तत्सम  
2. तद्भव 
3. देशी

तत्सम शब्द - जे संस्कृत शब्द मराठी भाषेत जसेच्या तसे काहीही बदल न होता आले आहेत त्यांना तत्सम शब्द असे म्हणतात. उदा. कार्य, देवर्षि, दंड, ग्रंथ

तद्भव शब्द - जे शब्द संस्कृत मधून मराठीमध्ये येतांना त्यांच्या मूळ रूपात काही बदल होतो त्या शब्दांना तद्भव शब्द असे म्हणतात. उदा. काम, पाणी, फुल, चाक

देशी शब्द - महाराष्ट्रातील मूळ रहिवाशांच्या बोलीभाषेमधील वापरल्या जाणार्‍या शब्दांना देशी शब्द असे म्हणतात. उदा. मुलगा, गार, मळकट, ओटा  

परभाषीय शब्द - संस्कृत व्यतिरिक्त इतर भाषांमधून मराठीत आलेल्या शब्दांना परभाषीय शब्द असे म्हणतात.

साधित शब्द - सिद्ध शब्दाला उपसर्ग किंवा प्रत्यय जोडल्यास तयार होणाऱ्या शब्दाला साधित शब्द म्हणतात.

साधित शब्दाचे चार प्रकार पडतात.

1. उपसर्गघटित शब्द - शब्दाच्या पूर्वी जी अक्षरे जोडली जातात त्यांना उपसर्ग म्हणतात व तयार होणाऱ्या शब्दाला उपसर्गघटित शब्द म्हणतात.
2. प्रत्ययघटित शब्द - शब्दाच्या किंवा धातूच्या शेवटी जी एक किंवा अधिक अक्षरे जोडली जातात त्यांना प्रत्यय म्हणतात व तयार होणाऱ्या शब्दाला प्रत्ययघटित शब्द म्हणतात.    
3. अभ्यस्त शब्द - एकाच शब्दाची किंवा अक्षरांची पुनरावृत्ती होते अशा शब्दाला अभ्यस्त शब्द म्हणतात.
4. सामासिक शब्द - दोन किंवा अधिक शब्द परस्पर संबधामुळे एकत्र घेऊन बनलेल्या शब्दाला सामासिक शब्द म्हणतात.

शब्दांचे दोन प्रकार पडतात.

1. सिद्ध शब्द 
2. साधित शब्द 

१) सिद्ध शब्द : भाषेतील जे मूळ धातू किंवा मूळ शब्द असतात त्यांना सिद्ध शब्द म्हणतात.

उदा: खा, पी, ये 

खालील पैकी त्याचे तीन प्रकार पडतात.

1. तत्सम 
2. तदभव 
3. देशी 

देशी : मराठीत असे काही शब्द आहे जे परभाषीय नाहीत व ते महाराष्ट्रात पूर्वी जे रहिवासी रहिवासी होते त्यांच्या बोली भाषेतील आहेत अश्या शब्दांना देशी शब्द म्हणतात.

अशा प्रकारे जे शब्द मूळ महाराष्‍ट्रातील रहिवाश्‍यांच्‍या बोलीभाषेतील मानले जातात, त्‍यांना देशी किंवा देशज शब्‍द म्‍हणतात.

Additional Information

तत्सम -संस्कृत भाषेतील हजारो शब्द जसेच्या तसे म्हणजे काहीही बदल न होता मराठी भाषेत आलेले आहेत त्यांना तत्सम शब्द म्हणतात.तदभव -संस्कृत शब्द मराठीत येताना त्यांच्या मूळ रूपात बदल होतो त्यांना तदभव शब्द म्हणतात.

उत्तर - कुल या शब्दाचे शब्दसाधित रूप कुलीन हे होईल.

कुलीन हा प्रत्ययसाधित शब्द आहे. ईन हा संस्कृत प्रत्यय लागून कुलीन हा तद्धित शब्द तयार झाला आहे.

Important Pointsप्रत्ययघटित शब्द - शब्दाच्या किंवा धातूच्या शेवटी जी एक किंवा अधिक अक्षरे जोडली जातात त्यांना प्रत्यय म्हणतात व तयार होणाऱ्या शब्दाला प्रत्ययघटित शब्द  म्हणतात. 

प्रत्ययघटित शब्दाचे दोन प्रकार पडतात.

1. कृदन्ते
2. तद्धिते 

कृदन्ते - धातूंना प्रत्यय लागून जे शब्द तयार होतात त्यांना कृदन्ते किंवा धातुसाधिते म्हणतात.

तद्धिते - धातुखेरीज इतर शब्दांना प्रत्यय लागून जे नवीन शब्द तयार होतात त्यांना शब्दसाधिते किंवा तद्धिते म्हणतात.

Additional Informationशब्दसिद्धी - शब्द कसा तयार झाला आहे, म्हणजे सिद्ध कसा झाला आहे यालाच शब्दसिद्धी असे म्हणतात.

सिद्ध शब्द - भाषेत जे शब्द मुळात धातू असतात त्यांना सिद्ध शब्द असे म्हणतात.

सिद्ध शब्दांचे तीन प्रकार पडतात.

1. तत्सम  
2. तद्भव 
3. देशी

तत्सम शब्द - जे संस्कृत शब्द मराठी भाषेत जसेच्या तसे काहीही बदल न होता आले आहेत त्यांना तत्सम शब्द असे म्हणतात. उदा. कार्य, देवर्षि, दंड, ग्रंथ

तद्भव शब्द - जे शब्द संस्कृत मधून मराठीमध्ये येतांना त्यांच्या मूळ रूपात काही बदल होतो त्या शब्दांना तद्भव शब्द असे म्हणतात. उदा. काम, पाणी, फुल, चाक

देशी शब्द - महाराष्ट्रातील मूळ रहिवाशांच्या बोलीभाषेमधील वापरल्या जाणार्‍या शब्दांना देशी शब्द असे म्हणतात. उदा. मुलगा, गार, मळकट, ओटा  

परभाषीय शब्द - संस्कृत व्यतिरिक्त इतर भाषांमधून मराठीत आलेल्या शब्दांना परभाषीय शब्द असे म्हणतात.

साधित शब्द - सिद्ध शब्दाला उपसर्ग किंवा प्रत्यय जोडल्यास तयार होणाऱ्या शब्दाला साधित शब्द म्हणतात.

साधित शब्दाचे चार प्रकार पडतात.

1. उपसर्गघटित शब्द - शब्दाच्या पूर्वी जी अक्षरे जोडली जातात त्यांना उपसर्ग म्हणतात व तयार होणाऱ्या शब्दाला उपसर्गघटित शब्द म्हणतात.
2. प्रत्ययघटित शब्द - शब्दाच्या किंवा धातूच्या शेवटी जी एक किंवा अधिक अक्षरे जोडली जातात त्यांना प्रत्यय म्हणतात व तयार होणाऱ्या शब्दाला प्रत्ययघटित शब्द म्हणतात.    
3. अभ्यस्त शब्द - एकाच शब्दाची किंवा अक्षरांची पुनरावृत्ती होते अशा शब्दाला अभ्यस्त शब्द म्हणतात.
4. सामासिक शब्द - दोन किंवा अधिक शब्द परस्पर संबधामुळे एकत्र घेऊन बनलेल्या शब्दाला सामासिक शब्द म्हणतात.

• कितीतरी संस्कृत शब्द मराठीत येताना त्यांच्या मूळ रूपात बदल होतो. उदा. कर्ण पासून कान, चक्र पासून चाक, अग्नि पासून आग इ.
• अशा ज्या संस्कृत शब्दांच्या मूळ रूपात बदल होऊन ते मराठीत आले आहेत, त्या शब्दांना तद्भव शब्द असे म्हणतात.

उत्तर - अय्या हा शब्द तामिळ भाषेतून मराठी भाषेत आला आहे.

Important Pointsशब्दसिद्धी - शब्द कसा तयार झाला आहे, म्हणजे सिद्ध कसा झाला आहे यालाच शब्दसिद्धी असे म्हणतात.

सिद्ध शब्द - भाषेत जे शब्द मुळात धातू असतात त्यांना सिद्ध शब्द असे म्हणतात. अशा शब्दांना प्रत्यय किंवा उपसर्ग नसतो. उदा. धाव, कर, बस, जा, ये

सिद्ध शब्दांचे तीन प्रकार पडतात.

1. तत्सम  
2. तद्भव 
3. देशी

तत्सम शब्द - जे संस्कृत शब्द मराठी भाषेत जसेच्या तसे काहीही बदल न होता आले आहेत त्यांना तत्सम शब्द असे म्हणतात.  कार्य, देवर्षि, दंड, ग्रंथ

तद्भव शब्द - जे शब्द संस्कृत मधून मराठीमध्ये येतांना त्यांच्या मूळ रूपात काही बदल होतो त्या शब्दांना तद्भव शब्द असे म्हणतात.  काम, पाणी, फुल, चाक

देशी शब्द - महाराष्ट्रातील मूळ रहिवाशांच्या बोलीभाषेमधील वापरल्या जाणार्‍या शब्दांना देशी शब्द असे म्हणतात. मुलगा, गार, मळकट, ओटा       

परभाषीय शब्द - संस्कृत व्यतिरिक्त इतर भाषांमधून मराठीत आलेल्या शब्दांना परभाषीय शब्द असे म्हणतात.

• कानडी शब्द - खोबरे, कणीक, चिमटा, नथ, तांब्या, भाकरी, तूप, अप्पा, ताई, बांगडी, काका, गादी, अमसोल, पडवळ, परडी, भांडे, शिंपी, पेटी, बांबू, लवंग
• पोर्तुगीज शब्द - घमेले, पायरी, लोणचे, मेज, चावी, तुरुंग, बटाटा, फणस, कोबी, बिस्कीट, काजू, टिकाव, पेरू, हापूस
• फारसी शब्द - सामना, अत्तर, कामगार, मस्ती, गजल, गुलाब, बारदान, खाना, पोशाख, अक्कल, हुशारी, सौदागार, कामगार, पेशवा, कदर, नेकी, मजूरी
• गुजराती शब्द - डबा, दादर, रिकामटेकडा, दलाल, शेट
• हिन्दी शब्द - और, दिल, करोड, दाम, बात, भाई, नानी
• तेलगू शब्द - ताळा, अनरसा, किडूकमिडूक, शिकेकाई, बंडी, टाळे, गदारोळ, चेंडू
• तामिळ शब्द - चिल्लीपिल्ली, सार, मठ्ठा, भेंडी, मांजरपाट
• अरबी शब्द - मेहनत, हुकुम, खर्च, मंजूर, जाहीर, इनाम, ऊर्फ, अर्ज, मनोरा, बाद, मुदत, शाहीर, मालक
• इंग्रजी शब्द - सर्कस, पॅंट, बॅट, पोस्ट, तिकीट, टेबल, बस
• कोकणी शब्द - गजाली
• फ्रेंच शब्द - काडतूस

उत्तर - येई येई विठाबाई I माझे पंढरीची आई या काव्यपंक्तीतील येई येई हा पूर्णाभ्यस्त शब्द आहे.

Important Pointsअभ्यस्त शब्दाचे खालील तीन प्रकार पडतात.

1. पूर्णाभ्यस्त - एक पूर्ण शब्द जेव्हा पुन्हा येऊन जोडशब्द तयार होतो त्याला पूर्णाभ्यस्त शब्द म्हणतात. उदा. हळहळ, बडबड
2. अंशाभ्यस्त - जेव्हा पूर्ण शब्द पुन्हा जशाच्या तसा न येता एखादे अक्षर बदलून येते आणि अर्थात बदलून आलेल्या शब्दाला वेगळा अर्थ नसतो त्या जोडशब्दाला अंशाभ्यस्त शब्द म्हणतात. उदा. गडबड, आरपार, लटपट
3. अनुकरणवाचक - ज्या शब्दात एखाद्या ध्वनिवाचक शब्दाची पुनरावृत्ती झालेली असते अशा शब्दाला अनुकरणवाचक शब्द म्हणतात. उदा. पिरपिर, टिकटिक

Additional Informationशब्दसिद्धी - शब्द कसा तयार झाला आहे, म्हणजे सिद्ध कसा झाला आहे यालाच शब्दसिद्धी असे म्हणतात.

सिद्ध शब्द - भाषेत जे शब्द मुळात धातू असतात त्यांना सिद्ध शब्द असे म्हणतात.

सिद्ध शब्दांचे तीन प्रकार पडतात.

1. तत्सम  
2. तद्भव 
3. देशी

तत्सम शब्द - जे संस्कृत शब्द मराठी भाषेत जसेच्या तसे काहीही बदल न होता आले आहेत त्यांना तत्सम शब्द असे म्हणतात. उदा. कार्य, देवर्षि, दंड, ग्रंथ,

तद्भव शब्द - जे शब्द संस्कृत मधून मराठीमध्ये येतांना त्यांच्या मूळ रूपात काही बदल होतो त्या शब्दांना तद्भव शब्द असे म्हणतात. उदा. काम, पाणी, फुल, चाक,

देशी शब्द - महाराष्ट्रातील मूळ रहिवाशांच्या बोलीभाषेमधील वापरल्या जाणार्‍या शब्दांना देशी शब्द असे म्हणतात. उदा. मुलगा, गार, मळकट, ओटा,           

परभाषीय शब्द - संस्कृत व्यतिरिक्त इतर भाषांमधून मराठीत आलेल्या शब्दांना परभाषीय शब्द असे म्हणतात.

साधित शब्द -  सिद्ध शब्दाला उपसर्ग किंवा प्रत्यय जोडल्यास तयार होणाऱ्या शब्दाला साधित शब्द म्हणतात.

साधित शब्दाचे चार प्रकार पडतात.

1. उपसर्गघटित शब्द - शब्दाच्या पूर्वी जी अक्षरे जोडली जातात त्यांना उपसर्ग म्हणतात व तयार होणाऱ्या शब्दाला उपसर्गघटित शब्द म्हणतात.
2. प्रत्ययघटित शब्द - शब्दाच्या किंवा धातूच्या शेवटी जी एक किंवा अधिक अक्षरे जोडली जातात त्यांना प्रत्यय म्हणतात व तयार होणाऱ्या शब्दाला प्रत्ययघटित शब्द म्हणतात.    
3. अभ्यस्त शब्द - एकाच शब्दाची किंवा अक्षरांची पुनरावृत्ती होते अशा शब्दाला अभ्यस्त शब्द म्हणतात.
4. सामासिक शब्द - दोन किंवा अधिक शब्द परस्पर संबधामुळे एकत्र घेऊन बनलेल्या शब्दाला सामासिक शब्द म्हणतात.

उत्तर - अभिरुची हा उपसर्गसाधित शब्द आहे.

अभिरुची हा शब्द अभि हा संस्कृत उपसर्ग लागून तयार झालेला उपसर्गसाधित शब्द आहे.

दैनिक आणि मासिक या शब्दात इक हा प्रत्यय लागला आहे त्यामुळे ते प्रत्ययसाधित शब्द होतात.

उपसर्गघटित शब्द - शब्दाच्या पूर्वी जी अक्षरे जोडली जातात त्यांना उपसर्ग म्हणतात व तयार होणाऱ्या शब्दाला उपसर्गघटित शब्द म्हणतात.

आमरण, अनुरूप, अपशकुन, अतिलोभ, परिवार या शब्दांमध्ये अनुक्रमे आ, अनु, अप, अति, परि हे संस्कृत भाषेतील उपसर्ग लागले आहेत.

Important Pointsशब्दसिद्धी - शब्द कसा तयार झाला आहे, म्हणजे सिद्ध कसा झाला आहे यालाच शब्दसिद्धी असे म्हणतात.

सिद्ध शब्द - भाषेत जे शब्द मुळात धातू असतात त्यांना सिद्ध शब्द असे म्हणतात.

सिद्ध शब्दांचे तीन प्रकार पडतात.

1. तत्सम  
2. तद्भव 
3. देशी

तत्सम शब्द - जे संस्कृत शब्द मराठी भाषेत जसेच्या तसे काहीही बदल न होता आले आहेत त्यांना तत्सम शब्द असे म्हणतात. उदा. कार्य, देवर्षि, दंड, ग्रंथ

तद्भव शब्द - जे शब्द संस्कृत मधून मराठीमध्ये येतांना त्यांच्या मूळ रूपात काही बदल होतो त्या शब्दांना तद्भव शब्द असे म्हणतात. उदा. काम, पाणी, फुल, चाक

देशी शब्द - महाराष्ट्रातील मूळ रहिवाशांच्या बोलीभाषेमधील वापरल्या जाणार्‍या शब्दांना देशी शब्द असे म्हणतात. उदा. मुलगा, गार, मळकट, ओटा  

परभाषीय शब्द - संस्कृत व्यतिरिक्त इतर भाषांमधून मराठीत आलेल्या शब्दांना परभाषीय शब्द असे म्हणतात.

साधित शब्द - सिद्ध शब्दाला उपसर्ग किंवा प्रत्यय जोडल्यास तयार होणाऱ्या शब्दाला साधित शब्द म्हणतात.

साधित शब्दाचे चार प्रकार पडतात.

1. उपसर्गघटित शब्द - शब्दाच्या पूर्वी जी अक्षरे जोडली जातात त्यांना उपसर्ग म्हणतात व तयार होणाऱ्या शब्दाला उपसर्गघटित शब्द म्हणतात.
2. प्रत्ययघटित शब्द - शब्दाच्या किंवा धातूच्या शेवटी जी एक किंवा अधिक अक्षरे जोडली जातात त्यांना प्रत्यय म्हणतात व तयार होणाऱ्या शब्दाला प्रत्ययघटित शब्द म्हणतात.    
3. अभ्यस्त शब्द - एकाच शब्दाची किंवा अक्षरांची पुनरावृत्ती होते अशा शब्दाला अभ्यस्त शब्द म्हणतात.
4. सामासिक शब्द - दोन किंवा अधिक शब्द परस्पर संबधामुळे एकत्र घेऊन बनलेल्या शब्दाला सामासिक शब्द म्हणतात.