Acids MCQ Quiz in मराठी - Objective Question with Answer for Acids - मोफत PDF डाउनलोड करा
Last updated on Jun 10, 2025
पाईये Acids उत्तरे आणि तपशीलवार उपायांसह एकाधिक निवड प्रश्न (MCQ क्विझ). हे मोफत डाउनलोड करा Acids एमसीक्यू क्विझ पीडीएफ आणि बँकिंग, एसएससी, रेल्वे, यूपीएससी, स्टेट पीएससी यासारख्या तुमच्या आगामी परीक्षांची तयारी करा.
Latest Acids MCQ Objective Questions
Acids Question 1:
कोणत्या आम्लातील सोडियम किंवा पोटॅशियम क्षारांना साबण म्हणून परिभाषित केले जाते?
Answer (Detailed Solution Below)
Option 1 : कार्बोक्सिलिक आम्ल
India's Super Teachers for all govt. exams Under One Roof
Acids Question 1 Detailed Solution
बरोबर उत्तर कार्बोक्सिलिक आम्ल आहे.
Key Points
- साबणांना फॅटी आम्लांचे सोडियम किंवा पोटॅशियम क्षार म्हणून परिभाषित केले जाते, जे कार्बोक्सिलिक आम्लांचे उपवर्ग आहेत.
- कार्बोक्सिलिक आम्लांचे सामान्य सूत्र R-COOH आहे, जिथे R हा हायड्रोकार्बन साखळी आहे.
- साबण बनवण्याच्या प्रक्रियेत, ज्याला साबणीकरण म्हणतात, त्यामध्ये ट्रायग्लिसराइड्स सोडियम हायड्रॉक्साइड (NaOH) किंवा पोटॅशियम हायड्रॉक्साइड (KOH) सोबत अभिक्रिया करून ग्लिसरॉल आणि फॅटी आम्लांचे सोडियम किंवा पोटॅशियम क्षार तयार करतात.
- साबणाच्या रेणूचे कार्बोक्सिलेट टोक हायड्रोफिलिक (पाणी आकर्षित करणारा) असते, तर लांब हायड्रोकार्बन साखळी हायड्रोफोबिक (पाणी निराकरण करणारी) असते, जी पाण्यात तेल आणि तूप मिसळण्यास मदत करते, ज्यामुळे ते धुतले जाऊ शकतात.
- साबण बनवण्यासाठी वापरल्या जाणार्‍या फॅटी आम्लांची सामान्य उदाहरणे म्हणजे स्टीयरिक आम्ल, पॅल्मिटिक आम्ल आणि ओलिक आम्ल.
Additional Information
- सल्फ्युरिक आम्ल
- सल्फ्युरिक आम्ल (H2SO4) हे एक मजबूत खनिज आम्ल आहे जे विविध औद्योगिक प्रक्रियांमध्ये वापरले जाते जसे की खतांचे उत्पादन, पेट्रोलियम परिष्करण आणि रासायनिक संश्लेषण.
- साबण बनवताना त्याचा वापर केला जात नाही कारण तो तीव्र आम्लयुक्त असतो आणि फॅटी आम्लांसह क्षार तयार करण्यास असमर्थ असतो.
- नायट्रिक आम्ल
- नायट्रिक आम्ल (HNO3) हे आणखी एक मजबूत खनिज आम्ल आहे जे मुख्यतः खते, स्फोटके आणि धातू प्रक्रिया यांच्या उत्पादनात वापरले जाते.
- ते साबण तयार करण्यासाठी फॅटी आम्लांसोबत अभिक्रिया करत नाही.
- हायड्रोक्लोरिक आम्ल
- हायड्रोक्लोरिक आम्ल (HCl) हे एक मजबूत आम्ल आहे जे धातू स्वच्छता, अन्न प्रक्रिया आणि क्लोराइडचे उत्पादन यामध्ये वापरले जाते.
- ते साबण बनवण्याच्या प्रक्रियेत सहभाग घेत नाही.
India’s #1 Learning Platform
Start Complete Exam Preparation
Daily Live MasterClasses
Practice Question Bank
Mock Tests & Quizzes
Trusted by 7.2 Crore+ Students
Acids Question 2:
पाण्यात आम्ल विरघळवल्यावर खालीलपैकी कोणते विधान योग्य आहे?
a) पाण्याच्या अनुपस्थितीत HCl अणूंपासून H+ आयन्सचे पृथक्करण होऊ शकत नाही.
b) हायड्रोजन आयन्स नेहमीच + (aq) किंवा हायड्रोनियम आयॉन (H3O+) म्हणून दाखवले पाहिजेत.
Answer (Detailed Solution Below)
Option 3 : a आणि b दोन्ही
Acids Question 2 Detailed Solution
योग्य उत्तर म्हणजे a आणि b दोन्ही आहे.
Key Points
- HCl अणूंपासून H+ आयन्सचे पृथक्करण खरोखरच पाण्याच्या अनुपस्थितीत होऊ शकत नाही. वियोजन प्रक्रियेला सोयीस्कर करण्यासाठी पाणी आवश्यक आहे.
- जलीय द्रावणात हायड्रोजन आयन्स नेहमीच H+ (aq) किंवा H3O+ (हायड्रोनियम आयॉन) म्हणून दाखवले जातात. कारण पाण्यात हायड्रोजन आयन्स मुक्तपणे अस्तित्वात राहू शकत नाहीत; ते पाण्याच्या अणूंशी संयोग करून हायड्रोनियम आयन्स तयार करतात.
- जेव्हा HCl सारखे आम्ल पाण्यात विरघळते, ते H+ (aq) आणि Cl- (aq) मध्ये वियोजित होते, या प्रक्रियेसाठी पाण्याची आवश्यकता दर्शविते.
- पाण्यातील हायड्रोजन आयन्सचे H+ (aq) किंवा H3O+ म्हणून बरोबर निरूपण त्यांच्या द्रावणातील वर्तनाचे अधिक अचूक चित्रण सुनिश्चित करते.
- दोन्ही विधाने बरोबर आहेत आणि एकत्रितपणे ते पाण्यातील आम्लांच्या वर्तनाचे व्यापक समज प्रदान करतात.
Additional Information
- हायड्रोनियम आयॉन (H3O+)
- जेव्हा पाण्याचा अणू हायड्रोजन आयॉन (प्रोटॉन) स्वीकारतो तेव्हा हायड्रोनियम आयॉन तयार होते.
- ते जलीय द्रावणात आम्ल आणि क्षारांच्या रसायनशास्त्रात महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावते.
- हायड्रोनियम आयन्स द्रावणांच्या आम्लिय गुणधर्मांसाठी जबाबदार आहेत.
- पाण्यातील वियोजन
- वियोजन ही एक प्रक्रिया आहे ज्यामध्ये अणू लहान कणांमध्ये जसे की आयन्स मध्ये विभागले जातात.
- ही प्रक्रिया पाण्यातील आम्ल, क्षार आणि मिठाच्या वर्तनाचे समजण्यासाठी महत्त्वाची आहे.
- पाणी विलायक म्हणून काम करते आणि आयनिक संयुगांचे वियोजन सुलभ करते.
India’s #1 Learning Platform
Start Complete Exam Preparation
Daily Live MasterClasses
Practice Question Bank
Mock Tests & Quizzes
Trusted by 7.2 Crore+ Students
Acids Question 3:
बेकिंग पावडर बनवण्यासाठी बेकिंग सोडाला खालीलपैकी कोणते खाद्य आम्ल जोडले जाते?
Answer (Detailed Solution Below)
Option 2 : टार्टरिक आम्ल
Acids Question 3 Detailed Solution
योग्य उत्तर म्हणजे टार्टरिक आम्ल आहे.
Key Points
- टार्टरिक आम्ल हे एक सेंद्रिय आम्ल आहे जे नैसर्गिकरित्या अनेक वनस्पतींमध्ये, विशेषतः द्राक्षे, केळी आणि चिंचे मध्ये आढळते.
- ते सामान्यतः बेकिंग पावडर तयार करण्यासाठी बेकिंग सोडा सोबत वापरले जाते, जे बेकिंगमध्ये एक फुगवणारे घटक म्हणून काम करते.
- बेकिंग सोडासोबत जोडल्यावर, टार्टरिक आम्ल कार्बन डायऑक्साइड वायू तयार करते, जे बेकिंग प्रक्रियेदरम्यान कण आणि बॅटर वाढण्यास मदत करते.
- ही प्रतिक्रिया होते कारण टार्टरिक आम्ल एक मजबूत आम्ल आहे जे बेकिंग सोडाच्या क्षारीय स्वभावाचे प्रभावीपणे निष्प्रभावी करते.
- बेकिंग पावडर, ज्यामध्ये टार्टरिक आम्ल असते, केक, मफिन आणि ब्रेडसारख्या फुललेले आणि हलके बेक केलेले पदार्थ बनवण्यासाठी आवश्यक आहे.
Additional Information
- लॅक्टिक आम्ल
- लॅक्टिक आम्ल दही आणि काही पनीर सारख्या आंबट दुधाच्या उत्पादनांमध्ये आढळते.
- ते जीवाणूद्वारे लॅक्टोजच्या किण्वनाने तयार होते.
- लॅक्टिक आम्ल सामान्यतः बेकिंग पावडरमध्ये वापरले जात नाही.
- विनेगर
- विनेगर हे एक आम्लीय द्रव आहे जे एसिटिक आम्ल बॅक्टेरियाद्वारे इथॅनॉलच्या किण्वनाने तयार होते.
- ते सहसा स्वयंपाक आणि अचार बनवण्यात वापरले जाते परंतु सामान्यतः बेकिंग पावडरमध्ये नाही.
- सोडियम क्लोराईड
- सोडियम क्लोराईड, सामान्यतः टेबल साल्ट म्हणून ओळखले जाते, अन्नात चव वाढवण्यासाठी वापरले जाते.
- त्यात बेकिंग पावडरसाठी आवश्यक असलेले फुगवणारे गुणधर्म नाहीत.
India’s #1 Learning Platform
Start Complete Exam Preparation
Daily Live MasterClasses
Practice Question Bank
Mock Tests & Quizzes
Trusted by 7.2 Crore+ Students
Acids Question 4:
दिलेल्या वाक्यातील रिकाम्या जागी योग्य पर्याय निवडा.
सामू मापनश्रेणीचा वापर द्रावणाच्या ________ च्या पातळीचे मोजमाप करण्यासाठी केला जातो.
Answer (Detailed Solution Below)
Option 1 : आम्लता किंवा क्षारता
Acids Question 4 Detailed Solution
योग्य उत्तर आम्लता किंवा क्षारता आहे.
Key Points
- सामू मापनश्रेणी ही द्रावणातील हायड्रोजन आयॉन एकाग्रतेचे मोजमाप आहे.
- हा 0 ते 14 पर्यंत असतो, ज्यामध्ये 7 उदासीन आहे.
- 7 पेक्षा कमी सामू मूल्य आम्लता दर्शवते, तर 7 पेक्षा जास्त सामू मूल्य क्षारता दर्शवते.
- सामू मापनश्रेणी लॉगरिथमिक आहे, म्हणजे स्केलवरील प्रत्येक पूर्णांक हायड्रोजन आयॉन एकाग्रतेमध्ये दहापट फरक दर्शवतो.
- सामू हे रसायनशास्त्र, जीवशास्त्र, औषध आणि पर्यावरण विज्ञान अशा विविध क्षेत्रांमध्ये एक महत्त्वाचा घटक आहे.
Additional Information
- घनता
- घनता ही पदार्थाच्या प्रति एकक आकारमानाचे वस्तुमान चे मोजमाप आहे.
- हे सामान्यतः ग्रॅम प्रति घन सेंटीमीटर (g/cm³) किंवा किलोग्रॅम प्रति घन मीटर (kg/m³) सारख्या एककांमध्ये व्यक्त केले जाते.
- सामग्री विज्ञान, अभियांत्रिकी आणि द्रव गतिकी सारख्या क्षेत्रांमध्ये घनता एक महत्त्वाची गुणवत्ता आहे.
- प्रदूषण
- प्रदूषण म्हणजे पर्यावरणात हानिकारक पदार्थ किंवा उत्पादने आणणे.
- हे हवा, पाणी आणि मातीची गुणवत्ता प्रभावित करू शकते, मानवी आरोग्य आणि परिसंस्थांना धोका निर्माण करते.
- प्रदूषणाची सामान्य उगमस्थाने औद्योगिक क्रियाकलाप, वाहन उत्सर्जन आणि शेतीचा अपवाह आहेत.
- आकारमान
- आकारमान हे एखाद्या वस्तू किंवा पदार्थाने व्यापलेल्या त्रिमितीय जागेचे प्रमाण आहे.
- हे लीटर (L), घन मीटर (m³) आणि गॅलन सारख्या एककांमध्ये मोजले जाते.
- भौतिकशास्त्र, रसायनशास्त्र आणि अभियांत्रिकी सारख्या क्षेत्रांमध्ये आकारमान एक मूलभूत गुणधर्म आहे.
India’s #1 Learning Platform
Start Complete Exam Preparation
Daily Live MasterClasses
Practice Question Bank
Mock Tests & Quizzes
Trusted by 7.2 Crore+ Students
Acids Question 5:
आम्लांच्या आम्लधर्मी गुणधर्मासाठी कोणते आयन जबाबदार आहे?
Answer (Detailed Solution Below)
Option 1 : H+
Acids Question 5 Detailed Solution
योग्य उत्तर H+ आहे.
Key Points
- H+ आयन्स ची उपस्थिती एखाद्या द्रावणातील आम्ल त्याचे आम्लीय गुणधर्म दाखवते.
- जेव्हा एखादे आम्ल पाण्यात विरघळते, तेव्हा ते हायड्रोजन आयन्स (H+) सोडते, जे द्रावणाच्या आम्लीय स्वभावासाठी जबाबदार असतात.
- एखाद्या आम्लाची तीव्रता द्रावणातील H+ आयन्स च्या एकाग्रतेने ठरवली जाते.
- H+ आयन्स ला प्रोटॉन म्हणूनही ओळखले जाते आणि ते पाण्याच्या रेणूंशी जोडून हायड्रोनियम आयन्स (H3O+) तयार करू शकतात.
- pH मापणश्रेणीचा वापर द्रावणाची आम्लता किंवा क्षारता मोजण्यासाठी केला जातो, जिथे कमी pH मूल्य H+ आयन्स ची जास्त एकाग्रता आणि त्यामुळे अधिक आम्लीय द्रावण दर्शवते.
Additional Information
- OH-
- हायड्रॉक्साइड आयन्स (OH-) द्रावणाच्या क्षारीय गुणधर्मांसाठी जबाबदार असतात.
- क्षार द्रावणात OH- आयन्स सोडतात, जे H+ आयन्स ला निष्क्रिय करू शकतात.
- Cl-
- क्लोराइड आयन्स (Cl-) सामान्यतः मिठा मध्ये आढळतात आणि द्रावणाच्या आम्लतेत योगदान देत नाहीत.
- उदाहरणार्थ, हायड्रोक्लोरिक आम्लात (HCl), H+ आम्लतेसाठी जबाबदार आहे, तर Cl- संयुग्मित क्षार आहे.
- Na+
- सोडियम आयन्स (Na+) सामान्यतः मिठा मध्ये आढळतात आणि द्रावणाच्या आम्लतेत योगदान देत नाहीत.
- द्रावणात, Na+ आयन्स सामान्यतः ऋणायनांसह जोडले जातात आणि pH ला महत्त्वपूर्णपणे प्रभावित करत नाहीत.
India’s #1 Learning Platform
Start Complete Exam Preparation
Daily Live MasterClasses
Practice Question Bank
Mock Tests & Quizzes
Trusted by 7.2 Crore+ Students
Top Acids MCQ Objective Questions
खालीलपैकी कोणती योग्य जुळणी नाही?
Answer (Detailed Solution Below)
Option 1 : टोमॅटोमध्ये असलेले आम्ल - फॉर्मिक आम्ल
Acids Question 6 Detailed Solution
Download Solution PDFयोग्य उत्तर टोमॅटोमध्ये असलेले आम्ल आहे.
Key Points
- ऑक्सॅलिक आम्ल हे एक रासायनिक संयुग आहे जे फळ, भाजीपाला आणि धान्य वनस्पतींसह काही प्रमाणात जवळजवळ प्रत्येक वनस्पतीमध्ये नैसर्गिकरित्या आढळते.
- टोमॅटोमध्ये सायट्रिक आम्ल, मॅलिक आम्ल, ऍस्कॉर्बिक आम्ल, ऑक्सॅलिक आम्ल इत्यादी 10 पेक्षा जास्त प्रकारचे आम्ल असतात.
- टोमॅटोमध्ये ऑक्सॅलिकआम्लचे प्रमाण सुमारे 50 मिलीग्राम प्रति 100 ग्रॅम असते.
Additional Information
- आम्लाचे काही नैसर्गिक स्रोत:
| नैसर्गिक स्रोत | आम्ल |
| व्हिनेगर | ऍसिटिक आम्ल |
| संत्रे | सायट्रिक आम्ल |
| चिंच/द्राक्षे | टार्टारिक आम्ल |
| आंबट दूध (दही) | लॅक्टिक आम्ल |
| लिंबू | सायट्रिक आम्ल |
| मुंगीचा डंख | मेथॅनोइक आम्ल |
| उग्र लोणी | बुटीरिक आम्ल |
| खाजकोयली डंख | मेथॅनोइक आम्ल |
India’s #1 Learning Platform
Start Complete Exam Preparation
Daily Live MasterClasses
Practice Question Bank
Mock Tests & Quizzes
Trusted by 7.2 Crore+ Students
Acids Question 7:
खालीलपैकी कोणती योग्य जुळणी नाही?
Answer (Detailed Solution Below)
Option 1 : टोमॅटोमध्ये असलेले आम्ल - फॉर्मिक आम्ल
Acids Question 7 Detailed Solution
योग्य उत्तर टोमॅटोमध्ये असलेले आम्ल आहे.
Key Points
- ऑक्सॅलिक आम्ल हे एक रासायनिक संयुग आहे जे फळ, भाजीपाला आणि धान्य वनस्पतींसह काही प्रमाणात जवळजवळ प्रत्येक वनस्पतीमध्ये नैसर्गिकरित्या आढळते.
- टोमॅटोमध्ये सायट्रिक आम्ल, मॅलिक आम्ल, ऍस्कॉर्बिक आम्ल, ऑक्सॅलिक आम्ल इत्यादी 10 पेक्षा जास्त प्रकारचे आम्ल असतात.
- टोमॅटोमध्ये ऑक्सॅलिकआम्लचे प्रमाण सुमारे 50 मिलीग्राम प्रति 100 ग्रॅम असते.
Additional Information
- आम्लाचे काही नैसर्गिक स्रोत:
| नैसर्गिक स्रोत | आम्ल |
| व्हिनेगर | ऍसिटिक आम्ल |
| संत्रे | सायट्रिक आम्ल |
| चिंच/द्राक्षे | टार्टारिक आम्ल |
| आंबट दूध (दही) | लॅक्टिक आम्ल |
| लिंबू | सायट्रिक आम्ल |
| मुंगीचा डंख | मेथॅनोइक आम्ल |
| उग्र लोणी | बुटीरिक आम्ल |
| खाजकोयली डंख | मेथॅनोइक आम्ल |
India’s #1 Learning Platform
Start Complete Exam Preparation
Daily Live MasterClasses
Practice Question Bank
Mock Tests & Quizzes
Trusted by 7.2 Crore+ Students
Acids Question 8:
कशा आम्लाचा वापर सिरका, आंबटलेली भाजीपाला आणि सॉस मध्ये आंबटपणा आणण्यासाठी आणि मसाल्याच्या कच्च्या माला म्हणून केला जातो?
Answer (Detailed Solution Below)
Option 2 : ॲसिटिक आम्ल
Acids Question 8 Detailed Solution
योग्य उत्तर ॲसिटिक आम्ल आहे.
Key Points
- ॲसिटिक आम्ल हे सिरक्याचे प्रमुख घटक आहे.
- आंबटलेल्या भाज्या आणि सॉस यांमध्ये ते सामान्यतः आंबटपणा आणण्यासाठी वापरले जाते.
- ॲसिटिक आम्लाला एक वेगळा आंबट चव आणि तीव्र वास असतो.
- पाककृती वापराव्यतिरिक्त, ॲसिटिक आम्ल विविध रासायनिक संयुगांच्या उत्पादनात कच्च्या माल म्हणून देखील वापरले जाते.
Additional Information
- सिट्रिक आम्ल:
- सिट्रिक आम्ल हे एक कमकुवत सेंद्रिय आम्ल आहे जे नैसर्गिकरित्या लिंबू आणि संत्र्यासारख्या कागदी फळांमध्ये आढळते.
- ते अन्न आणि पेयांमध्ये जतन करणारे आणि चवदार पदार्थ म्हणून वापरले जाते.
- दाग आणि चुना काढण्याच्या क्षमतेमुळे सिट्रिक आम्ल स्वच्छता उत्पादनांमध्ये देखील वापरले जाते.
- टार्टरिक आम्ल:
- टार्टरिक आम्ल हे एक नैसर्गिकरित्या आढळणारे आम्ल आहे जे द्राक्षे आणि केळीमध्ये आढळते.
- ते सामान्यतः बेकिंग पावडरमध्ये आणि अन्न आणि पेयांमध्ये आम्ल म्हणून वापरले जाते.
- वाइन बनवण्याच्या प्रक्रियेत आम्ल नियंत्रित करण्यासाठी टार्टरिक आम्ल देखील वापरले जाते.
- फॉर्मिक आम्ल:
- फॉर्मिक आम्ल हे एक साधे कार्बोक्सिलिक आम्ल आहे जे डास आणि मधमाश्यांच्या विषामध्ये आढळते.
- पशुधन चारा जतन करण्यासाठी आणि मधमाशीपालनात माइटिसाइड म्हणून ते शेतीमध्ये वापरले जाते.
- चामडे उत्पादन आणि वस्त्र प्रक्रिया यासारख्या विविध औद्योगिक अनुप्रयोगांमध्ये देखील फॉर्मिक आम्ल वापरले जाते.
India’s #1 Learning Platform
Start Complete Exam Preparation
Daily Live MasterClasses
Practice Question Bank
Mock Tests & Quizzes
Trusted by 7.2 Crore+ Students
Acids Question 9:
आम्लांच्या आम्लधर्मी गुणधर्मासाठी कोणते आयन जबाबदार आहे?
Answer (Detailed Solution Below)
Option 1 : H+
Acids Question 9 Detailed Solution
योग्य उत्तर H+ आहे.
Key Points
- H+ आयन्स ची उपस्थिती एखाद्या द्रावणातील आम्ल त्याचे आम्लीय गुणधर्म दाखवते.
- जेव्हा एखादे आम्ल पाण्यात विरघळते, तेव्हा ते हायड्रोजन आयन्स (H+) सोडते, जे द्रावणाच्या आम्लीय स्वभावासाठी जबाबदार असतात.
- एखाद्या आम्लाची तीव्रता द्रावणातील H+ आयन्स च्या एकाग्रतेने ठरवली जाते.
- H+ आयन्स ला प्रोटॉन म्हणूनही ओळखले जाते आणि ते पाण्याच्या रेणूंशी जोडून हायड्रोनियम आयन्स (H3O+) तयार करू शकतात.
- pH मापणश्रेणीचा वापर द्रावणाची आम्लता किंवा क्षारता मोजण्यासाठी केला जातो, जिथे कमी pH मूल्य H+ आयन्स ची जास्त एकाग्रता आणि त्यामुळे अधिक आम्लीय द्रावण दर्शवते.
Additional Information
- OH-
- हायड्रॉक्साइड आयन्स (OH-) द्रावणाच्या क्षारीय गुणधर्मांसाठी जबाबदार असतात.
- क्षार द्रावणात OH- आयन्स सोडतात, जे H+ आयन्स ला निष्क्रिय करू शकतात.
- Cl-
- क्लोराइड आयन्स (Cl-) सामान्यतः मिठा मध्ये आढळतात आणि द्रावणाच्या आम्लतेत योगदान देत नाहीत.
- उदाहरणार्थ, हायड्रोक्लोरिक आम्लात (HCl), H+ आम्लतेसाठी जबाबदार आहे, तर Cl- संयुग्मित क्षार आहे.
- Na+
- सोडियम आयन्स (Na+) सामान्यतः मिठा मध्ये आढळतात आणि द्रावणाच्या आम्लतेत योगदान देत नाहीत.
- द्रावणात, Na+ आयन्स सामान्यतः ऋणायनांसह जोडले जातात आणि pH ला महत्त्वपूर्णपणे प्रभावित करत नाहीत.
India’s #1 Learning Platform
Start Complete Exam Preparation
Daily Live MasterClasses
Practice Question Bank
Mock Tests & Quizzes
Trusted by 7.2 Crore+ Students
Acids Question 10:
कोणत्या आम्लातील सोडियम किंवा पोटॅशियम क्षारांना साबण म्हणून परिभाषित केले जाते?
Answer (Detailed Solution Below)
Option 1 : कार्बोक्सिलिक आम्ल
Acids Question 10 Detailed Solution
बरोबर उत्तर कार्बोक्सिलिक आम्ल आहे.
Key Points
- साबणांना फॅटी आम्लांचे सोडियम किंवा पोटॅशियम क्षार म्हणून परिभाषित केले जाते, जे कार्बोक्सिलिक आम्लांचे उपवर्ग आहेत.
- कार्बोक्सिलिक आम्लांचे सामान्य सूत्र R-COOH आहे, जिथे R हा हायड्रोकार्बन साखळी आहे.
- साबण बनवण्याच्या प्रक्रियेत, ज्याला साबणीकरण म्हणतात, त्यामध्ये ट्रायग्लिसराइड्स सोडियम हायड्रॉक्साइड (NaOH) किंवा पोटॅशियम हायड्रॉक्साइड (KOH) सोबत अभिक्रिया करून ग्लिसरॉल आणि फॅटी आम्लांचे सोडियम किंवा पोटॅशियम क्षार तयार करतात.
- साबणाच्या रेणूचे कार्बोक्सिलेट टोक हायड्रोफिलिक (पाणी आकर्षित करणारा) असते, तर लांब हायड्रोकार्बन साखळी हायड्रोफोबिक (पाणी निराकरण करणारी) असते, जी पाण्यात तेल आणि तूप मिसळण्यास मदत करते, ज्यामुळे ते धुतले जाऊ शकतात.
- साबण बनवण्यासाठी वापरल्या जाणार्‍या फॅटी आम्लांची सामान्य उदाहरणे म्हणजे स्टीयरिक आम्ल, पॅल्मिटिक आम्ल आणि ओलिक आम्ल.
Additional Information
- सल्फ्युरिक आम्ल
- सल्फ्युरिक आम्ल (H2SO4) हे एक मजबूत खनिज आम्ल आहे जे विविध औद्योगिक प्रक्रियांमध्ये वापरले जाते जसे की खतांचे उत्पादन, पेट्रोलियम परिष्करण आणि रासायनिक संश्लेषण.
- साबण बनवताना त्याचा वापर केला जात नाही कारण तो तीव्र आम्लयुक्त असतो आणि फॅटी आम्लांसह क्षार तयार करण्यास असमर्थ असतो.
- नायट्रिक आम्ल
- नायट्रिक आम्ल (HNO3) हे आणखी एक मजबूत खनिज आम्ल आहे जे मुख्यतः खते, स्फोटके आणि धातू प्रक्रिया यांच्या उत्पादनात वापरले जाते.
- ते साबण तयार करण्यासाठी फॅटी आम्लांसोबत अभिक्रिया करत नाही.
- हायड्रोक्लोरिक आम्ल
- हायड्रोक्लोरिक आम्ल (HCl) हे एक मजबूत आम्ल आहे जे धातू स्वच्छता, अन्न प्रक्रिया आणि क्लोराइडचे उत्पादन यामध्ये वापरले जाते.
- ते साबण बनवण्याच्या प्रक्रियेत सहभाग घेत नाही.
India’s #1 Learning Platform
Start Complete Exam Preparation
Daily Live MasterClasses
Practice Question Bank
Mock Tests & Quizzes
Trusted by 7.2 Crore+ Students
Acids Question 11:
बेकिंग पावडर बनवण्यासाठी बेकिंग सोडाला खालीलपैकी कोणते खाद्य आम्ल जोडले जाते?
Answer (Detailed Solution Below)
Option 2 : टार्टरिक आम्ल
Acids Question 11 Detailed Solution
योग्य उत्तर म्हणजे टार्टरिक आम्ल आहे.
Key Points
- टार्टरिक आम्ल हे एक सेंद्रिय आम्ल आहे जे नैसर्गिकरित्या अनेक वनस्पतींमध्ये, विशेषतः द्राक्षे, केळी आणि चिंचे मध्ये आढळते.
- ते सामान्यतः बेकिंग पावडर तयार करण्यासाठी बेकिंग सोडा सोबत वापरले जाते, जे बेकिंगमध्ये एक फुगवणारे घटक म्हणून काम करते.
- बेकिंग सोडासोबत जोडल्यावर, टार्टरिक आम्ल कार्बन डायऑक्साइड वायू तयार करते, जे बेकिंग प्रक्रियेदरम्यान कण आणि बॅटर वाढण्यास मदत करते.
- ही प्रतिक्रिया होते कारण टार्टरिक आम्ल एक मजबूत आम्ल आहे जे बेकिंग सोडाच्या क्षारीय स्वभावाचे प्रभावीपणे निष्प्रभावी करते.
- बेकिंग पावडर, ज्यामध्ये टार्टरिक आम्ल असते, केक, मफिन आणि ब्रेडसारख्या फुललेले आणि हलके बेक केलेले पदार्थ बनवण्यासाठी आवश्यक आहे.
Additional Information
- लॅक्टिक आम्ल
- लॅक्टिक आम्ल दही आणि काही पनीर सारख्या आंबट दुधाच्या उत्पादनांमध्ये आढळते.
- ते जीवाणूद्वारे लॅक्टोजच्या किण्वनाने तयार होते.
- लॅक्टिक आम्ल सामान्यतः बेकिंग पावडरमध्ये वापरले जात नाही.
- विनेगर
- विनेगर हे एक आम्लीय द्रव आहे जे एसिटिक आम्ल बॅक्टेरियाद्वारे इथॅनॉलच्या किण्वनाने तयार होते.
- ते सहसा स्वयंपाक आणि अचार बनवण्यात वापरले जाते परंतु सामान्यतः बेकिंग पावडरमध्ये नाही.
- सोडियम क्लोराईड
- सोडियम क्लोराईड, सामान्यतः टेबल साल्ट म्हणून ओळखले जाते, अन्नात चव वाढवण्यासाठी वापरले जाते.
- त्यात बेकिंग पावडरसाठी आवश्यक असलेले फुगवणारे गुणधर्म नाहीत.
India’s #1 Learning Platform
Start Complete Exam Preparation
Daily Live MasterClasses
Practice Question Bank
Mock Tests & Quizzes
Trusted by 7.2 Crore+ Students
Acids Question 12:
पाण्यात आम्ल विरघळवल्यावर खालीलपैकी कोणते विधान योग्य आहे?
a) पाण्याच्या अनुपस्थितीत HCl अणूंपासून H+ आयन्सचे पृथक्करण होऊ शकत नाही.
b) हायड्रोजन आयन्स नेहमीच + (aq) किंवा हायड्रोनियम आयॉन (H3O+) म्हणून दाखवले पाहिजेत.
Answer (Detailed Solution Below)
Option 3 : a आणि b दोन्ही
Acids Question 12 Detailed Solution
योग्य उत्तर म्हणजे a आणि b दोन्ही आहे.
Key Points
- HCl अणूंपासून H+ आयन्सचे पृथक्करण खरोखरच पाण्याच्या अनुपस्थितीत होऊ शकत नाही. वियोजन प्रक्रियेला सोयीस्कर करण्यासाठी पाणी आवश्यक आहे.
- जलीय द्रावणात हायड्रोजन आयन्स नेहमीच H+ (aq) किंवा H3O+ (हायड्रोनियम आयॉन) म्हणून दाखवले जातात. कारण पाण्यात हायड्रोजन आयन्स मुक्तपणे अस्तित्वात राहू शकत नाहीत; ते पाण्याच्या अणूंशी संयोग करून हायड्रोनियम आयन्स तयार करतात.
- जेव्हा HCl सारखे आम्ल पाण्यात विरघळते, ते H+ (aq) आणि Cl- (aq) मध्ये वियोजित होते, या प्रक्रियेसाठी पाण्याची आवश्यकता दर्शविते.
- पाण्यातील हायड्रोजन आयन्सचे H+ (aq) किंवा H3O+ म्हणून बरोबर निरूपण त्यांच्या द्रावणातील वर्तनाचे अधिक अचूक चित्रण सुनिश्चित करते.
- दोन्ही विधाने बरोबर आहेत आणि एकत्रितपणे ते पाण्यातील आम्लांच्या वर्तनाचे व्यापक समज प्रदान करतात.
Additional Information
- हायड्रोनियम आयॉन (H3O+)
- जेव्हा पाण्याचा अणू हायड्रोजन आयॉन (प्रोटॉन) स्वीकारतो तेव्हा हायड्रोनियम आयॉन तयार होते.
- ते जलीय द्रावणात आम्ल आणि क्षारांच्या रसायनशास्त्रात महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावते.
- हायड्रोनियम आयन्स द्रावणांच्या आम्लिय गुणधर्मांसाठी जबाबदार आहेत.
- पाण्यातील वियोजन
- वियोजन ही एक प्रक्रिया आहे ज्यामध्ये अणू लहान कणांमध्ये जसे की आयन्स मध्ये विभागले जातात.
- ही प्रक्रिया पाण्यातील आम्ल, क्षार आणि मिठाच्या वर्तनाचे समजण्यासाठी महत्त्वाची आहे.
- पाणी विलायक म्हणून काम करते आणि आयनिक संयुगांचे वियोजन सुलभ करते.
India’s #1 Learning Platform
Start Complete Exam Preparation
Daily Live MasterClasses
Practice Question Bank
Mock Tests & Quizzes
Trusted by 7.2 Crore+ Students
Acids Question 13:
दिलेल्या वाक्यातील रिकाम्या जागी योग्य पर्याय निवडा.
सामू मापनश्रेणीचा वापर द्रावणाच्या ________ च्या पातळीचे मोजमाप करण्यासाठी केला जातो.
Answer (Detailed Solution Below)
Option 1 : आम्लता किंवा क्षारता
Acids Question 13 Detailed Solution
योग्य उत्तर आम्लता किंवा क्षारता आहे.
Key Points
- सामू मापनश्रेणी ही द्रावणातील हायड्रोजन आयॉन एकाग्रतेचे मोजमाप आहे.
- हा 0 ते 14 पर्यंत असतो, ज्यामध्ये 7 उदासीन आहे.
- 7 पेक्षा कमी सामू मूल्य आम्लता दर्शवते, तर 7 पेक्षा जास्त सामू मूल्य क्षारता दर्शवते.
- सामू मापनश्रेणी लॉगरिथमिक आहे, म्हणजे स्केलवरील प्रत्येक पूर्णांक हायड्रोजन आयॉन एकाग्रतेमध्ये दहापट फरक दर्शवतो.
- सामू हे रसायनशास्त्र, जीवशास्त्र, औषध आणि पर्यावरण विज्ञान अशा विविध क्षेत्रांमध्ये एक महत्त्वाचा घटक आहे.
Additional Information
- घनता
- घनता ही पदार्थाच्या प्रति एकक आकारमानाचे वस्तुमान चे मोजमाप आहे.
- हे सामान्यतः ग्रॅम प्रति घन सेंटीमीटर (g/cm³) किंवा किलोग्रॅम प्रति घन मीटर (kg/m³) सारख्या एककांमध्ये व्यक्त केले जाते.
- सामग्री विज्ञान, अभियांत्रिकी आणि द्रव गतिकी सारख्या क्षेत्रांमध्ये घनता एक महत्त्वाची गुणवत्ता आहे.
- प्रदूषण
- प्रदूषण म्हणजे पर्यावरणात हानिकारक पदार्थ किंवा उत्पादने आणणे.
- हे हवा, पाणी आणि मातीची गुणवत्ता प्रभावित करू शकते, मानवी आरोग्य आणि परिसंस्थांना धोका निर्माण करते.
- प्रदूषणाची सामान्य उगमस्थाने औद्योगिक क्रियाकलाप, वाहन उत्सर्जन आणि शेतीचा अपवाह आहेत.
- आकारमान
- आकारमान हे एखाद्या वस्तू किंवा पदार्थाने व्यापलेल्या त्रिमितीय जागेचे प्रमाण आहे.
- हे लीटर (L), घन मीटर (m³) आणि गॅलन सारख्या एककांमध्ये मोजले जाते.
- भौतिकशास्त्र, रसायनशास्त्र आणि अभियांत्रिकी सारख्या क्षेत्रांमध्ये आकारमान एक मूलभूत गुणधर्म आहे.
India’s #1 Learning Platform
Start Complete Exam Preparation
Daily Live MasterClasses
Practice Question Bank
Mock Tests & Quizzes
Trusted by 7.2 Crore+ Students