Elasticity MCQ Quiz in मराठी - Objective Question with Answer for Elasticity - मोफत PDF डाउनलोड करा
Last updated on May 15, 2025
Latest Elasticity MCQ Objective Questions
Elasticity Question 1:
जेव्हा भार काढला जातो तेव्हा धातूचा मूळ आकार किंवा स्वरूप परत प्राप्त करण्याच्या धातूच्या ह्या गुणधर्माला काय म्हणतात?
Answer (Detailed Solution Below)
Elasticity Question 1 Detailed Solution
संकल्पना:
स्थितीस्थापकता:
-
जेव्हा बाह्य बल कठोर शरीरावर लागू होते तेव्हा त्याची लांबी, घनता(किंवा) आकारात बदल होतो. जेव्हा बाह्य बल काढले जातात तेव्हा शरीराचा मूळ आकार आणि आकार पुन्हा मिळतो.
-
एखाद्या शरीराच्या अशा गुणधर्मानुसार जेव्हा बाह्य बल काढून टाकले जातात तेव्हा शरीराचा मूळ आकार (किंवा) स्वरूप परत मिळतो. त्यास स्थितीस्थापकता म्हणतात.
आकार्यता:
- आकार्यता ही पदार्थामध्ये कायम विकृती आणण्याची क्षमता असते.
विस्मयकारकता:
- द्रव्याची विस्मयकारकता हे त्याच्या दराने विकृत होण्याच्या प्रतिकारांचे एक मापन आहे.
- विस्मयकारकता प्रवाहाच्या प्रतिरोधनाच्या द्रव्यांचे वर्णन करते.
स्पष्टीकरण:
- बाह्य बल काढून टाकल्यावर शरीराचा मूळ आकार (किंवा) स्वरूप परत मिळविणे असे हे एखाद्या शरीराचे गुणधर्म स्थितीस्थापकता म्हणून परिभाषित केले जाते.
- म्हणून, पर्याय 1 बरोबर आहे.
Elasticity Question 2:
खालीलपैकी कोणत्या पदार्थाची लवचिकता सर्वाधिक आहे?
Answer (Detailed Solution Below)
Elasticity Question 2 Detailed Solution
संकल्पना:
- लवचिकता ही शरीराची अशी क्षमता आहे जी कोणत्याही बलाखाली वस्तू विरूपित होण्यास प्रतिकार करते आणि ते बल काढून टाकल्यावर त्याच्या मूळ आकार आणि आकारमानात परत येण्याचा प्रयत्न करते.
- विभिन्न पदार्थांसाठी लवचिकता प्रतिबल आणि विरूपन वापरून केलेल्या वेगवेगळ्या प्रयोगांनी मोजली जाते.
काही पदार्थांसाठी लवचिकतेची मूल्ये:
| पदार्थ | लवचिकता G-Pa मध्ये |
| काच | 50 - 90 |
| रबर | 0.01 - 0.1 |
| पोलाद | >200 |
| तांबे | 117 |
स्पष्टीकरण:
दिलेल्या पदार्थांपैकी सर्वात जास्त लवचिकता पोलादाची आहे.
म्हणूनच बरोबर उत्तर पर्याय 4 आहे.
Elasticity Question 3:
तन्यता हा धातूचा असा गुणधर्म आहे जो _____ बनवण्यासाठी वापरला जातो.
Answer (Detailed Solution Below)
Elasticity Question 3 Detailed Solution
संकल्पना:
- वर्धनीयता हा असा गुणधर्म आहे ज्याच्या आधारे एखाद्या पदार्थावर हातोडा मारता येतो किंवा तो न फाटता पातळ पत्र्यांमध्ये गुंडाळता येतो. तापमान वाढल्याने हा गुणधर्म सामान्यतः वाढतो.
- संपीडन बलाच्या अधीन असताना मोठ्या विरुपित किंवा घडणसुलभ प्रतिसाद प्रदर्शित करण्याची धातूची क्षमता म्हणजे वर्धनीयता.
- शीशा, मऊ पोलाद, लोह, तांबे आणि अ‍ॅल्युमिनियम हे घटत्या वर्धनीयतेनुसार काही पदार्थ आहेत.
- तन्यता हा पदार्थाचा गुणधर्म आहे जो त्याला फुटण्यापूर्वी लक्षणीय प्रमाणात बाहेर काढण्यास किंवा लांब करण्यास सक्षम करतो.
- चाचणी नमुन्याच्या फाटण्यापूर्वीच्या क्षेत्रफळातील टक्केवारी वाढ किंवा टक्केवारी घट हे लवचिकतेचे माप आहे. सामान्यतः जर टक्केवारी वाढ 15% पेक्षा जास्त असेल तर सामग्री लवचिक असते आणि जर ती 5% पेक्षा कमी असेल तर सामग्री ठिसूळ असते.
- शीशा, तांबे, अ‍ॅल्युमिनियम आणि मऊ पोलाद हे सामान्य तन्य पदार्थ आहेत.
- ठिसूळता ही तन्यतेच्या विरुद्ध आहे. ठिसूळ पदार्थ तुटण्यापूर्वी थोडेसे विरुपित होतात आणि कोणत्याही चेतावणीशिवाय अचानक बिघाड होतो म्हणजेच त्यांचा कायमचे विरुपित न होता तुटण्याचा गुणधर्म आहे. सामान्यतः जर लांबी 5% पेक्षा कमी असेल तर ते पदार्थ ठिसूळ असतात. उदा. ओतीव लोखंड, काच, सिरेमिक हे सामान्य ठिसूळ पदार्थ आहेत.
स्पष्टीकरण:
वरील स्पष्टीकरणातून आपण पाहू शकतो की धातूची तन्यता हा एक असा गुणधर्म आहे जो पदार्थाला तुटण्यापूर्वी लक्षणीय प्रमाणात बाहेर काढण्यास किंवा लांब करण्यास सक्षम करतो.
या गुणधर्मामुळे आपण धातूच्या लांब तारा तयार करू शकतो.
म्हणून सर्वांमध्ये पर्याय 2 बरोबर आहेElasticity Question 4:
जर बाह्य विरूपित बल काढून टाकल्यावर एखादा पदार्थ पूर्णपणे आपले मूळ आकार आणि आकारमान पुनर्प्राप्त करतो, तर अशा पदार्थास _______ म्हणतात.
Answer (Detailed Solution Below)
Elasticity Question 4 Detailed Solution
संकल्पना:
- विरूपित बल: एखाद्या पदार्थावर लावलेले बाह्य बल ज्यामुळे त्याच्या रचनेत बदल होतो, म्हणजेच पदार्थाची लांबी, घनफळ किंवा आकार, तर अशा बलास विरूपित बल म्हणतात.
- परिपूर्ण प्रत्यास्थी पदार्थ: जर एखादा पदार्थ बाह्य विरूपित बल काढून टाकल्यानंतर आपला मूळ आकार आणि आकारमान पुनर्प्राप्त करत असेल, तर अशा पदार्थास परिपूर्ण प्रत्यास्थी म्हणतात.
- प्रत्यास्थी मर्यादा: ही मर्यादा कायमचे विरूपित न होता कोणतीही सामग्री किती कमाल विरूपित बल सहन करू शकते याचे वर्णन करण्यासाठी वापरली जाते. (हे हूकचा नियमामध्ये वापरले जाईल).
स्पष्टीकरण:
- वरील उदाहरणातून आपण पाहू शकतो की जर एखादा पदार्थ बाह्य बलाखाली आपले मूळ स्थान पुनर्प्राप्त करत असेल, तर अशा पदार्थास परिपूर्ण प्रत्यास्थी पदार्थ म्हणतात.
- म्हणून सर्व पर्यायांपैकी पर्याय 1 बरोबर आहे.
Elasticity Question 5:
एका सळीला दोन स्थिर आधारांमध्ये ठेवले आहे आणि ती गरम केली जाते. सळीवर कोणत्या प्रकारचे प्रतिबल निर्माण होते?
Answer (Detailed Solution Below)
Elasticity Question 5 Detailed Solution
संकल्पना:
प्रतिबल
- जेव्हा एखाद्या पदार्थावर बाह्य बल लावले जाते तेव्हा तो विरूपित होतो.
- या विरूपणामुळे, पदार्थात एक आंतरिक प्रतिरोध बल निर्माण होते.
- हे प्रति एकक काटछेद क्षेत्रफळ असलेले आंतरिक प्रतिरोध बल प्रतिबल म्हणून ओळखले जाते.
\(\Rightarrow σ=\frac{P}{A}\)
येथे σ = प्रतिबल, P = प्रयुक्त भार आणि A = काटछेद क्षेत्रफळ
- प्रतिबलाचे प्रकार
|
औष्णिक प्रसरण: गरम केल्यावर पदार्थ प्रसरण पावतो आणि अधिक जागा मिळवण्याचा प्रयत्न करतो.
उदा. जेव्हा एक सळी गरम केली जाते, तिची लांबी वाढते आणि ती खालीलप्रमाणे दिली जाते
∆l = α ∆T L
येथे, α - रेषीय औष्णिक प्रसरणाचा गुणांक
∆T - तापमानात वाढ
L - सळीची मूळ लांबी
- येथे, सळीला दोन स्थिर आधारांमध्ये ठेवले आहे आणि ती गरम केली जाते, आणि आपल्याला माहीतआहे की धातू गरम केल्यावर प्रसरण पावतात.
- म्हणून, सळी प्रसरण पावेल आणि आधारांवर बल लावेल.
मुक्त पदार्थ आकृती
येथे, F1 = आधाराद्वारे सळीवर लावलेले बल आणि F2 = सळीने आधारांवर लावलेले बल आहे.
- आधार सळीला प्रसरण पावण्यापासून रोखेल आणि सळी आधारांवर बल लावेल आणि न्यूटनच्या तिसऱ्या नियमाप्रमाणे आधार देखील सळीवर बल लावेल.
- म्हणून, सळीवर संपीडन प्रतिबल कार्य करते. म्हणून पर्याय 1 बरोबर आहे.
Top Elasticity MCQ Objective Questions
एका सळीला दोन स्थिर आधारांमध्ये ठेवले आहे आणि ती गरम केली जाते. सळीवर कोणत्या प्रकारचे प्रतिबल निर्माण होते?
Answer (Detailed Solution Below)
Elasticity Question 6 Detailed Solution
Download Solution PDFसंकल्पना:
प्रतिबल
- जेव्हा एखाद्या पदार्थावर बाह्य बल लावले जाते तेव्हा तो विरूपित होतो.
- या विरूपणामुळे, पदार्थात एक आंतरिक प्रतिरोध बल निर्माण होते.
- हे प्रति एकक काटछेद क्षेत्रफळ असलेले आंतरिक प्रतिरोध बल प्रतिबल म्हणून ओळखले जाते.
\(\Rightarrow σ=\frac{P}{A}\)
येथे σ = प्रतिबल, P = प्रयुक्त भार आणि A = काटछेद क्षेत्रफळ
- प्रतिबलाचे प्रकार
|
औष्णिक प्रसरण: गरम केल्यावर पदार्थ प्रसरण पावतो आणि अधिक जागा मिळवण्याचा प्रयत्न करतो.
उदा. जेव्हा एक सळी गरम केली जाते, तिची लांबी वाढते आणि ती खालीलप्रमाणे दिली जाते
∆l = α ∆T L
येथे, α - रेषीय औष्णिक प्रसरणाचा गुणांक
∆T - तापमानात वाढ
L - सळीची मूळ लांबी
- येथे, सळीला दोन स्थिर आधारांमध्ये ठेवले आहे आणि ती गरम केली जाते, आणि आपल्याला माहीतआहे की धातू गरम केल्यावर प्रसरण पावतात.
- म्हणून, सळी प्रसरण पावेल आणि आधारांवर बल लावेल.
मुक्त पदार्थ आकृती
येथे, F1 = आधाराद्वारे सळीवर लावलेले बल आणि F2 = सळीने आधारांवर लावलेले बल आहे.
- आधार सळीला प्रसरण पावण्यापासून रोखेल आणि सळी आधारांवर बल लावेल आणि न्यूटनच्या तिसऱ्या नियमाप्रमाणे आधार देखील सळीवर बल लावेल.
- म्हणून, सळीवर संपीडन प्रतिबल कार्य करते. म्हणून पर्याय 1 बरोबर आहे.
खालीलपैकी कोणत्या पदार्थाची लवचिकता सर्वाधिक आहे?
Answer (Detailed Solution Below)
Elasticity Question 7 Detailed Solution
Download Solution PDFसंकल्पना:
- लवचिकता ही शरीराची अशी क्षमता आहे जी कोणत्याही बलाखाली वस्तू विरूपित होण्यास प्रतिकार करते आणि ते बल काढून टाकल्यावर त्याच्या मूळ आकार आणि आकारमानात परत येण्याचा प्रयत्न करते.
- विभिन्न पदार्थांसाठी लवचिकता प्रतिबल आणि विरूपन वापरून केलेल्या वेगवेगळ्या प्रयोगांनी मोजली जाते.
काही पदार्थांसाठी लवचिकतेची मूल्ये:
| पदार्थ | लवचिकता G-Pa मध्ये |
| काच | 50 - 90 |
| रबर | 0.01 - 0.1 |
| पोलाद | >200 |
| तांबे | 117 |
स्पष्टीकरण:
दिलेल्या पदार्थांपैकी सर्वात जास्त लवचिकता पोलादाची आहे.
म्हणूनच बरोबर उत्तर पर्याय 4 आहे.
जर बाह्य विरूपित बल काढून टाकल्यावर एखादा पदार्थ पूर्णपणे आपले मूळ आकार आणि आकारमान पुनर्प्राप्त करतो, तर अशा पदार्थास _______ म्हणतात.
Answer (Detailed Solution Below)
Elasticity Question 8 Detailed Solution
Download Solution PDFसंकल्पना:
- विरूपित बल: एखाद्या पदार्थावर लावलेले बाह्य बल ज्यामुळे त्याच्या रचनेत बदल होतो, म्हणजेच पदार्थाची लांबी, घनफळ किंवा आकार, तर अशा बलास विरूपित बल म्हणतात.
- परिपूर्ण प्रत्यास्थी पदार्थ: जर एखादा पदार्थ बाह्य विरूपित बल काढून टाकल्यानंतर आपला मूळ आकार आणि आकारमान पुनर्प्राप्त करत असेल, तर अशा पदार्थास परिपूर्ण प्रत्यास्थी म्हणतात.
- प्रत्यास्थी मर्यादा: ही मर्यादा कायमचे विरूपित न होता कोणतीही सामग्री किती कमाल विरूपित बल सहन करू शकते याचे वर्णन करण्यासाठी वापरली जाते. (हे हूकचा नियमामध्ये वापरले जाईल).
स्पष्टीकरण:
- वरील उदाहरणातून आपण पाहू शकतो की जर एखादा पदार्थ बाह्य बलाखाली आपले मूळ स्थान पुनर्प्राप्त करत असेल, तर अशा पदार्थास परिपूर्ण प्रत्यास्थी पदार्थ म्हणतात.
- म्हणून सर्व पर्यायांपैकी पर्याय 1 बरोबर आहे.
तन्यता हा धातूचा असा गुणधर्म आहे जो _____ बनवण्यासाठी वापरला जातो.
Answer (Detailed Solution Below)
Elasticity Question 9 Detailed Solution
Download Solution PDFसंकल्पना:
- वर्धनीयता हा असा गुणधर्म आहे ज्याच्या आधारे एखाद्या पदार्थावर हातोडा मारता येतो किंवा तो न फाटता पातळ पत्र्यांमध्ये गुंडाळता येतो. तापमान वाढल्याने हा गुणधर्म सामान्यतः वाढतो.
- संपीडन बलाच्या अधीन असताना मोठ्या विरुपित किंवा घडणसुलभ प्रतिसाद प्रदर्शित करण्याची धातूची क्षमता म्हणजे वर्धनीयता.
- शीशा, मऊ पोलाद, लोह, तांबे आणि अ‍ॅल्युमिनियम हे घटत्या वर्धनीयतेनुसार काही पदार्थ आहेत.
- तन्यता हा पदार्थाचा गुणधर्म आहे जो त्याला फुटण्यापूर्वी लक्षणीय प्रमाणात बाहेर काढण्यास किंवा लांब करण्यास सक्षम करतो.
- चाचणी नमुन्याच्या फाटण्यापूर्वीच्या क्षेत्रफळातील टक्केवारी वाढ किंवा टक्केवारी घट हे लवचिकतेचे माप आहे. सामान्यतः जर टक्केवारी वाढ 15% पेक्षा जास्त असेल तर सामग्री लवचिक असते आणि जर ती 5% पेक्षा कमी असेल तर सामग्री ठिसूळ असते.
- शीशा, तांबे, अ‍ॅल्युमिनियम आणि मऊ पोलाद हे सामान्य तन्य पदार्थ आहेत.
- ठिसूळता ही तन्यतेच्या विरुद्ध आहे. ठिसूळ पदार्थ तुटण्यापूर्वी थोडेसे विरुपित होतात आणि कोणत्याही चेतावणीशिवाय अचानक बिघाड होतो म्हणजेच त्यांचा कायमचे विरुपित न होता तुटण्याचा गुणधर्म आहे. सामान्यतः जर लांबी 5% पेक्षा कमी असेल तर ते पदार्थ ठिसूळ असतात. उदा. ओतीव लोखंड, काच, सिरेमिक हे सामान्य ठिसूळ पदार्थ आहेत.
स्पष्टीकरण:
वरील स्पष्टीकरणातून आपण पाहू शकतो की धातूची तन्यता हा एक असा गुणधर्म आहे जो पदार्थाला तुटण्यापूर्वी लक्षणीय प्रमाणात बाहेर काढण्यास किंवा लांब करण्यास सक्षम करतो.
या गुणधर्मामुळे आपण धातूच्या लांब तारा तयार करू शकतो.
म्हणून सर्वांमध्ये पर्याय 2 बरोबर आहेजेव्हा भार काढला जातो तेव्हा धातूचा मूळ आकार किंवा स्वरूप परत प्राप्त करण्याच्या धातूच्या ह्या गुणधर्माला काय म्हणतात?
Answer (Detailed Solution Below)
Elasticity Question 10 Detailed Solution
Download Solution PDFसंकल्पना:
स्थितीस्थापकता:
-
जेव्हा बाह्य बल कठोर शरीरावर लागू होते तेव्हा त्याची लांबी, घनता(किंवा) आकारात बदल होतो. जेव्हा बाह्य बल काढले जातात तेव्हा शरीराचा मूळ आकार आणि आकार पुन्हा मिळतो.
-
एखाद्या शरीराच्या अशा गुणधर्मानुसार जेव्हा बाह्य बल काढून टाकले जातात तेव्हा शरीराचा मूळ आकार (किंवा) स्वरूप परत मिळतो. त्यास स्थितीस्थापकता म्हणतात.
आकार्यता:
- आकार्यता ही पदार्थामध्ये कायम विकृती आणण्याची क्षमता असते.
विस्मयकारकता:
- द्रव्याची विस्मयकारकता हे त्याच्या दराने विकृत होण्याच्या प्रतिकारांचे एक मापन आहे.
- विस्मयकारकता प्रवाहाच्या प्रतिरोधनाच्या द्रव्यांचे वर्णन करते.
स्पष्टीकरण:
- बाह्य बल काढून टाकल्यावर शरीराचा मूळ आकार (किंवा) स्वरूप परत मिळविणे असे हे एखाद्या शरीराचे गुणधर्म स्थितीस्थापकता म्हणून परिभाषित केले जाते.
- म्हणून, पर्याय 1 बरोबर आहे.
Elasticity Question 11:
एका सळीला दोन स्थिर आधारांमध्ये ठेवले आहे आणि ती गरम केली जाते. सळीवर कोणत्या प्रकारचे प्रतिबल निर्माण होते?
Answer (Detailed Solution Below)
Elasticity Question 11 Detailed Solution
संकल्पना:
प्रतिबल
- जेव्हा एखाद्या पदार्थावर बाह्य बल लावले जाते तेव्हा तो विरूपित होतो.
- या विरूपणामुळे, पदार्थात एक आंतरिक प्रतिरोध बल निर्माण होते.
- हे प्रति एकक काटछेद क्षेत्रफळ असलेले आंतरिक प्रतिरोध बल प्रतिबल म्हणून ओळखले जाते.
\(\Rightarrow σ=\frac{P}{A}\)
येथे σ = प्रतिबल, P = प्रयुक्त भार आणि A = काटछेद क्षेत्रफळ
- प्रतिबलाचे प्रकार
|
औष्णिक प्रसरण: गरम केल्यावर पदार्थ प्रसरण पावतो आणि अधिक जागा मिळवण्याचा प्रयत्न करतो.
उदा. जेव्हा एक सळी गरम केली जाते, तिची लांबी वाढते आणि ती खालीलप्रमाणे दिली जाते
∆l = α ∆T L
येथे, α - रेषीय औष्णिक प्रसरणाचा गुणांक
∆T - तापमानात वाढ
L - सळीची मूळ लांबी
- येथे, सळीला दोन स्थिर आधारांमध्ये ठेवले आहे आणि ती गरम केली जाते, आणि आपल्याला माहीतआहे की धातू गरम केल्यावर प्रसरण पावतात.
- म्हणून, सळी प्रसरण पावेल आणि आधारांवर बल लावेल.
मुक्त पदार्थ आकृती
येथे, F1 = आधाराद्वारे सळीवर लावलेले बल आणि F2 = सळीने आधारांवर लावलेले बल आहे.
- आधार सळीला प्रसरण पावण्यापासून रोखेल आणि सळी आधारांवर बल लावेल आणि न्यूटनच्या तिसऱ्या नियमाप्रमाणे आधार देखील सळीवर बल लावेल.
- म्हणून, सळीवर संपीडन प्रतिबल कार्य करते. म्हणून पर्याय 1 बरोबर आहे.
Elasticity Question 12:
खालीलपैकी कोणत्या पदार्थाची लवचिकता सर्वाधिक आहे?
Answer (Detailed Solution Below)
Elasticity Question 12 Detailed Solution
संकल्पना:
- लवचिकता ही शरीराची अशी क्षमता आहे जी कोणत्याही बलाखाली वस्तू विरूपित होण्यास प्रतिकार करते आणि ते बल काढून टाकल्यावर त्याच्या मूळ आकार आणि आकारमानात परत येण्याचा प्रयत्न करते.
- विभिन्न पदार्थांसाठी लवचिकता प्रतिबल आणि विरूपन वापरून केलेल्या वेगवेगळ्या प्रयोगांनी मोजली जाते.
काही पदार्थांसाठी लवचिकतेची मूल्ये:
| पदार्थ | लवचिकता G-Pa मध्ये |
| काच | 50 - 90 |
| रबर | 0.01 - 0.1 |
| पोलाद | >200 |
| तांबे | 117 |
स्पष्टीकरण:
दिलेल्या पदार्थांपैकी सर्वात जास्त लवचिकता पोलादाची आहे.
म्हणूनच बरोबर उत्तर पर्याय 4 आहे.
Elasticity Question 13:
जर बाह्य विरूपित बल काढून टाकल्यावर एखादा पदार्थ पूर्णपणे आपले मूळ आकार आणि आकारमान पुनर्प्राप्त करतो, तर अशा पदार्थास _______ म्हणतात.
Answer (Detailed Solution Below)
Elasticity Question 13 Detailed Solution
संकल्पना:
- विरूपित बल: एखाद्या पदार्थावर लावलेले बाह्य बल ज्यामुळे त्याच्या रचनेत बदल होतो, म्हणजेच पदार्थाची लांबी, घनफळ किंवा आकार, तर अशा बलास विरूपित बल म्हणतात.
- परिपूर्ण प्रत्यास्थी पदार्थ: जर एखादा पदार्थ बाह्य विरूपित बल काढून टाकल्यानंतर आपला मूळ आकार आणि आकारमान पुनर्प्राप्त करत असेल, तर अशा पदार्थास परिपूर्ण प्रत्यास्थी म्हणतात.
- प्रत्यास्थी मर्यादा: ही मर्यादा कायमचे विरूपित न होता कोणतीही सामग्री किती कमाल विरूपित बल सहन करू शकते याचे वर्णन करण्यासाठी वापरली जाते. (हे हूकचा नियमामध्ये वापरले जाईल).
स्पष्टीकरण:
- वरील उदाहरणातून आपण पाहू शकतो की जर एखादा पदार्थ बाह्य बलाखाली आपले मूळ स्थान पुनर्प्राप्त करत असेल, तर अशा पदार्थास परिपूर्ण प्रत्यास्थी पदार्थ म्हणतात.
- म्हणून सर्व पर्यायांपैकी पर्याय 1 बरोबर आहे.
Elasticity Question 14:
तन्यता हा धातूचा असा गुणधर्म आहे जो _____ बनवण्यासाठी वापरला जातो.
Answer (Detailed Solution Below)
Elasticity Question 14 Detailed Solution
संकल्पना:
- वर्धनीयता हा असा गुणधर्म आहे ज्याच्या आधारे एखाद्या पदार्थावर हातोडा मारता येतो किंवा तो न फाटता पातळ पत्र्यांमध्ये गुंडाळता येतो. तापमान वाढल्याने हा गुणधर्म सामान्यतः वाढतो.
- संपीडन बलाच्या अधीन असताना मोठ्या विरुपित किंवा घडणसुलभ प्रतिसाद प्रदर्शित करण्याची धातूची क्षमता म्हणजे वर्धनीयता.
- शीशा, मऊ पोलाद, लोह, तांबे आणि अ‍ॅल्युमिनियम हे घटत्या वर्धनीयतेनुसार काही पदार्थ आहेत.
- तन्यता हा पदार्थाचा गुणधर्म आहे जो त्याला फुटण्यापूर्वी लक्षणीय प्रमाणात बाहेर काढण्यास किंवा लांब करण्यास सक्षम करतो.
- चाचणी नमुन्याच्या फाटण्यापूर्वीच्या क्षेत्रफळातील टक्केवारी वाढ किंवा टक्केवारी घट हे लवचिकतेचे माप आहे. सामान्यतः जर टक्केवारी वाढ 15% पेक्षा जास्त असेल तर सामग्री लवचिक असते आणि जर ती 5% पेक्षा कमी असेल तर सामग्री ठिसूळ असते.
- शीशा, तांबे, अ‍ॅल्युमिनियम आणि मऊ पोलाद हे सामान्य तन्य पदार्थ आहेत.
- ठिसूळता ही तन्यतेच्या विरुद्ध आहे. ठिसूळ पदार्थ तुटण्यापूर्वी थोडेसे विरुपित होतात आणि कोणत्याही चेतावणीशिवाय अचानक बिघाड होतो म्हणजेच त्यांचा कायमचे विरुपित न होता तुटण्याचा गुणधर्म आहे. सामान्यतः जर लांबी 5% पेक्षा कमी असेल तर ते पदार्थ ठिसूळ असतात. उदा. ओतीव लोखंड, काच, सिरेमिक हे सामान्य ठिसूळ पदार्थ आहेत.
स्पष्टीकरण:
वरील स्पष्टीकरणातून आपण पाहू शकतो की धातूची तन्यता हा एक असा गुणधर्म आहे जो पदार्थाला तुटण्यापूर्वी लक्षणीय प्रमाणात बाहेर काढण्यास किंवा लांब करण्यास सक्षम करतो.
या गुणधर्मामुळे आपण धातूच्या लांब तारा तयार करू शकतो.
म्हणून सर्वांमध्ये पर्याय 2 बरोबर आहेElasticity Question 15:
जेव्हा भार काढला जातो तेव्हा धातूचा मूळ आकार किंवा स्वरूप परत प्राप्त करण्याच्या धातूच्या ह्या गुणधर्माला काय म्हणतात?
Answer (Detailed Solution Below)
Elasticity Question 15 Detailed Solution
संकल्पना:
स्थितीस्थापकता:
-
जेव्हा बाह्य बल कठोर शरीरावर लागू होते तेव्हा त्याची लांबी, घनता(किंवा) आकारात बदल होतो. जेव्हा बाह्य बल काढले जातात तेव्हा शरीराचा मूळ आकार आणि आकार पुन्हा मिळतो.
-
एखाद्या शरीराच्या अशा गुणधर्मानुसार जेव्हा बाह्य बल काढून टाकले जातात तेव्हा शरीराचा मूळ आकार (किंवा) स्वरूप परत मिळतो. त्यास स्थितीस्थापकता म्हणतात.
आकार्यता:
- आकार्यता ही पदार्थामध्ये कायम विकृती आणण्याची क्षमता असते.
विस्मयकारकता:
- द्रव्याची विस्मयकारकता हे त्याच्या दराने विकृत होण्याच्या प्रतिकारांचे एक मापन आहे.
- विस्मयकारकता प्रवाहाच्या प्रतिरोधनाच्या द्रव्यांचे वर्णन करते.
स्पष्टीकरण:
- बाह्य बल काढून टाकल्यावर शरीराचा मूळ आकार (किंवा) स्वरूप परत मिळविणे असे हे एखाद्या शरीराचे गुणधर्म स्थितीस्थापकता म्हणून परिभाषित केले जाते.
- म्हणून, पर्याय 1 बरोबर आहे.